Zaimki zwrotne w j. hiszpańskim (Pronombres reflexivos en español)

¡Hola a todos!

W języku hiszpańskim jest bardzo wiele czasowników, które występują z zaimkami zwrotnymi. Zaimki zwrotne stosujemy do zaznaczenia, że czynność opisywana przez czasownik odnosi się do wykonawcy czynności.

W odróżnieniu od języka polskiego, gdzie zaimek zwrotny dla wszystkich osób ma tylko jedną formę „się”, hiszpański zaimek osobowy „se” odmienia się przez osoby i przybiera formy: me, te, se, nos, os, se. W trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej występuje ta sama forma „se”. Cechą charakterystyczną wszystkich czasowników zwrotnych jest końcówka -se w bezokoliczniku.

Odmianę czasownika zwrotnego „lavarse” (myć się) przedstawia poniższa tabela:

Czasowniki zwrotne wskazują na:

⇒ działania, które dana osoba wykonuje na sobie, np. afeitarse (golić się), depilarse (depilować się), lavarse (myć się), maquillarse (malować się), peinarse (czesać się), vestirse (ubierać się),
⇒ na zmianę stanu lub kondycji fizycznej, np. dormirse (zasypiać), enfermarse (rozchorować się), moverse (ruszać się), resfriarse (przeziębić się),
⇒ zmianę stanu emocjonalnego, np. alegrarse de algo (cieszyć się z czegoś), aburrirse (nudzić się), emocionarse (wzruszać się), lamentarse (rozpaczać), preocuparse (niepokoić się), rebelarse (buntować się, sprzeciwiać się), sentirse + adj (czuć się),
⇒ zmianę czucia lub percepcji, np. acordarse de algo (przypominać sobie coś), acostumbrarse a algo (przyzwyczajać się do czegoś), olvidarse de algo (zapomnieć o czymś),
⇒ zmianę statusu społecznego, np. casarse (żenić się, wychodzić za mąż), divorciarse (rozwodzić się), empobrecerse (ubożeć), enriquecerse (bogacić się),
⇒ interakcje jednej osoby z drugą, np. amarse (kochać się), besarse (całować się), darse la mano (podawać sobie ręce), hablarse (rozmawiać ze sobą), odiarse (nienawidzić się), pelearse (kłócić się),
⇒ nagłe i nieprzewidziane zdarzenia, np. caerse (upaść), perderse (zabłądzić), romperse (łamać się, rozbijać się).

Miejsce zaimków zwrotnych w zdaniach

a) w większości przypadków zaimki zwrotne stawiamy przed odmienioną formą czasownika, na przykład:

¿Cómo te llamas? – Jak się nazywasz? [llamarse – nazywać się]
Ella se lava la cara. – Ona myje sobie twarz. [lavarse – myć się]
La niña se peina. – Dziewczynka czesze się. [peinarse – czesać się]
Me lavo las manos. – Myję sobie ręce. [lavarse – myć się]

b) odmienione zaimki zwrotne najczęściej przyłączamy do bezokoliczników, na przykład:

Necesito levantarme temprano por la mañana. – Rano muszę wcześnie wstać. [levantarse – wstawać]
¡No quiero enfermarme! – Nie chcę rozchorować się! [enfermarse – zachorować, rozchorować się]
Tengo que acostarme en el sofa. – Muszę położyć się na sofie. [acostarse – kłaść się]
Quiero bañarme pero no hay agua caliente. – Chcę wykąpać się, ale nie ma ciepłej wody. [bañarse – kąpać się]
¿Quiere probarse la falda? – Czy chce pani przymierzyć spódnicę?

c) w przypadku konstrukcji ir + a+ bezokolicznik i poder + bezokolicznik mamy dwie możliwości. Zaimek zwrotny można postawić albo przed odmienionym czasownikiem ir/poder albo dołączyć go do bezokolicznika, na przykład:

Ella se va a duchar. / Ella va a ducharse. – Ona weźmie prysznic. [ducharse – brać prysznic]
Me voy a casar con ella. / Voy a casarme con ella. – Ożenię się z nią. [casarse – żenić się, wychodzić za mąż, brać ślub]
¿Te puedes vestir más rápido? / ¿Puedes vestirte más rápido? – Czy możesz szybciej się ubierać? [vestirse – ubierać się]

d) w przypadku konstrukcji estar + gerundio mamy dwie możliwości. Zaimek zwrotny można postawić albo przed odmienionym czasownikiem „estar” albo dołączyć go do formy gerundio, na przykład:

Me estoy bañando. / Estoy bañándome. – Biorę prysznic. [ducharse – brać prysznic]

Zauważ, że gdy zaimek zwrotny przyłączany jest do gerundio, zaznaczamy akcent graficzny nad samogłoską znajdującą się w przedostatniej sylabie formy gerundio.

e) w trybie rozkazującym twierdzącym zaimek zwrotny dołączamy do odmienionej formy czasownik, na przykład:

¡Cállate! – Zamknij się! [callarse – milczeć]
¡Dúchate y vístete! – Weź prysznic i ubierz się!
¡Levántate! – Wstań [levantarse – wstawać]
¡Muévete! – Rusz się! [moverse – ruszać się]
¡Siéntate, por favor! – Usiądź, proszę! Proszę siadaj! [sentarse – siadać]
¡Siéntese, por favor! – Proszę siadać! / Proszę usiąść!
¡Váyanse, por favor! –Proszę niech państwo idą! [irse – odchodzić, wyjeżdżać]
¡Vete y déjame en paz! – Idź sobie i zostaw mnie w spokoju!
¡Vístete! – Ubierz się! [verstirse – ubierać się]

W pierwszej i drugiej osobie liczby mnogiej czasowników w trybie rozkazującym twierdzącym zanika ostatnia litera wyrazu, czyli -s i -d.

¡Sentémonos! – Usiądźmy! [niepoprawnie: sentemosnos]
¡Sentaos! – Siadajcie! [niepoprawnie: sentados]

¡Vámonos de aquí! – Chodźmy stąd! [niepoprawnie: vámosnos]
¡Idos de aquí! – Idźcie stąd! [wyjątek]

¡Vistámonos! – Ubierzmy się [niepoprawnie: vistámosnos]
¡Vestíos! – Ubierzcie się! [niepoprawnie: vestidos]

f) w trybie rozkazującym przeczącym zaimek zwrotny stawiamy przed odmienionym czasownikiem, na przykład:

¡No te preocupes! – Nie przejmuj się!
¡No se preocupe! – Niech pan/pani się nie przejmuje!
¡No nos preocupemos! – Nie przejmujmy się!
¡No os preocupéis! – Nie przejmujcie się!
¡No se preocupen! – Niech państwo się nie przejmują!

¡No te vayas! – Nie odchodź!
¡No se vaya! – Niech pan/pani nie odchodzi!
¡No nos vayamos! – Nie odchodźmy!
¡No os vayáis! – Nie odchodźcie!
¡No os vayan! – Niech państwo nie odchodzą!

Należy pamiętać, że hiszpańskie czasowniki zwrotne nie zawsze są zwrotne w języku polskim i na odwrót, czasowniki zwrotne w języku polskim nie zawsze są zwrotne w języku hiszpańskim, na przykład:

arrepentirse – żałować
caerse – upaść
desmayarse – zemdleć
levantarse – wstawać
probarse – przymierzyć
quedarse – zostawać
quejarse – narzekać
sentarse – siadać

Nie wolno automatycznie dodawać zaimków zwrotnych do niektórych czasowników w języku hiszpańskim, mimo że są one zwrotne w języku polskim, na przykład:

anochecer – ściemniać się
babear – ślinić się
caber – mieścić się
cambiar – zmieniać się
comenzar – zaczynać się
contactar con – skontaktować się z
diferir – rożnić się
discutir – kłocić się
disminuir – zmniejszać się
empeorar – pogarszać się
empezar – zaczynać się
envejecer – starzeć się
errar – włoczyć się
facturar – odprawić się
mejorar – poprawiać się
nacer – urodzić się
ocurrir – zdarzać się
pasar – zdarzać się
regatear – targować się
resultar – okazać się
rezar – modlić się
sonreir – uśmiechać się
suceder – zdarzać się
sudar – pocić się
tartamudear – jąkać się
temblar – trząść się
terminar – kończyć się
tiritar – trząść się
transpirar – pocić się
trepar – wdrapywać się

Niektóre czasowniki w języku hiszpańskim zmieniają swoje znaczenie w formie zwrotnej. Użycie zaimka zwrotnego modyfikuje znaczenie czasowników, na przykład:

Przykłady zdań w wersji polsko-hiszpańskiej do analizy: