¡Hola a todos!
Języki polski i hiszpański mają odmienną strukturę czasów. W języku polskim mamy trzy czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły, natomiast w języku hiszpańskim ilość czasów jest większa, a system koniugacji o wiele bardziej złożony.
W języku hiszpańskim istnieją następujące czasy trybu oznajmującego pozwalające na mówienie o przeszłości:
– czas przeszły dokonany pretérito perfecto
– czas przeszły dokonany pretérito indefinido (czasowniki regularne i nieregularne)
– czas przeszły niedokonany pretérito imperfecto
– czas zaprzeszły pretérito pluscuamperfecto
– czas przeszły uprzedni pretérito anterior (używany głównie w języku literackim)
Czas pretérito perfecto de indicativo jest czasem przeszłym najbliższym teraźniejszości. Służy on do wyrażania czynności, które zaczęły się lub miały miejsce w przeszłości, ale których skutki odczuwalne są do chwili obecnej lub które miały miejsce w niezamkniętym jeszcze odcinku czasu.
Jest to czas złożony, który tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego haber (być, istnieć) odmienionego przez poszczególne osoby w czasie teraźniejszym oraz formy participio pasado (imiesłów przymiotnikowy bierny) czasownika będącego nośnikiem sensu. Zasady tworzenia participio pasado zostały przedstawione w oddzielnym wpisie pt. „Participio pasado w j. hiszpańskim”.
Spójrzmy na schemat tworzenia czasu pretérito perfecto de indicativo:
czasownik haber | participio pasado -ar: hablar | participio pasado -er: aprender | participio pasado -ir: repetir | |
yo | he | hablado | aprendido | repetido |
tú | has | |||
él/ella/usted | ha | |||
nosotros/-as | hemos | |||
vosotros/-as | habéis | |||
ellos/ellas/ustedes | han |
Schemat odmiany czasownika zwrotnego „vestirse” (ubierać się) w czasie pretérito perfecto de indicativo:
Zaimek zwrotny | haber | participio pasado | |
yo | me | he | vestido |
tú | te | has | |
él/ella/usted | se | ha | |
nosotros/-as | nos | hemos | |
vosotros/-as | os | habéis | |
ellos/ellas/ustedes | se | han |
W przypadku odmiany czasowników zwrotnych w czasie pretérito perfecto de indicativo zaimki zwrotne, a także zaimki dopełnienia, znajdują się przed odmienionym czasownikiem posiłkowym „haber”, natomiast po czasowniku posiłkowym wstawiamy formę participio pasado, która nie zmienia się w zależności od osoby.
Zastosowanie czasu pretérito perfecto de indicativo:
a) gdy mówimy o czynnościach lub wydarzeniach, które nastąpiły stosunkowo niedawno (bez podania dokładnego czasu) i których skutki trwają do chwili obecnej. W tym przypadku przeszłość jest bliżej nieokreślona. Przykłady zdań:
El móvil no funciona, algo se ha estropeado. – Telefon nie działa, coś się popsuło.
He pedido un trozo de tarta de fresa. – Zamówiłem kawałek tortu truskawkowego.
Ha perdido mi pasaporte. – Zgubił/-a swój paszport.
He comido mucho. – Dużo zjadłem/-am.
He perdido las llaves. – Zgubiłem/-am klucze.
Hemos visitado Barcelona. – Zwiedzaliśmy Barcelonę.
Laura se ha comprado un vestido nuevo. – Laura kupiła sobie nową sukienkę.
Me han robado. – Okradziono mnie.
Perdona, no he oído eso. – Przepraszam, nie usłyszałem.
¿Qué ha pasado? – ¡El tren ha salido! – Co się stało? – Pociąg odjechał!
b) gdy mówimy o czynnościach lub wydarzeniach, które odbyły się w przedziale czasowym nadal trwającym, często definiowanym przy użyciu okoliczników czasu mających związek z teraźniejszością. Informujemy, co się wydarzyło dzisiaj, tego tygodnia/miesiąca, poranka, ostatnio itd. Pojęcie „teraźniejszości” w języku hiszpańskim jest zatem bardzo względne.
Charakterystyczne dla pretérito perfecto są następujące określenia czasu (hiszp. marcadores temporales):
hoy – dziś, dzisiaj
esta mañana/esta tarde/esta noche – dziś rano/po południu/wieczorem, w nocy
esta semana – w tym tygodniu
este mes/año/siglo – w tym miesiącu, roku, wieku
estas vacaciones – w te wakacje
este fin de semana – w ten weekend
este verano, este invierno – w te lato/w tę zimę
recientemente – niedawno
últimamente – ostatnio
Przykłady zdań:
Este invierno ha nevado mucho. – W tę zimę często padał śnieg.
Este mes no he hablado con Laura. – W tym tygodniu nie rozmawiałem z Laurą.
Este fin de semana he estado en una fiesta con mis amigos. – W ten weekend byłem z przyjaciółmi na imprezie.
Hoy me he despertado temprano. – Dzisiaj obudziłem się wcześnie.
Hoy aún no he bebido un café con leche. – Dzisiaj jeszcze nie piłem kawy z mlekiem.
¿Qué has desayunado esta mañana? – Co jadłeś dzisiaj rano na śniadanie?
¿Qué habéis hecho este verano? – Co robiliście w te lato?
Últimamente hemos viajado mucho. – Ostatnio dużo podróżowaliśmy.
c) gdy mówimy o czynnościach lub wydarzeniach zakończonych niedawno, zawierających takie określenia czasu, jak:
hace poco – niedawno
hace un momento – przed chwilą
hace un rato – przed chwilą, chwilę temu
hace cinco minutos – pięć minut temu
Przykłady zdań:
Hace diez minutos he tomado un café. – Dziesięć minut temu wypiłem kawę.
Hace un momento he visto a Laura. – Przed chwilą widziałem Laurę.
Hace un rato ha vuelto del trabajo. – Przed chwilą wrócił z pracy.
Hemos venido aquí hace poco. – Przyszliśmy tutaj niedawno.
d) gdy pytamy lub informujemy o przeszłych doświadczeniach bez wskazania dokładnego czasu, kiedy one nastąpiły. Zazwyczaj używamy wówczas następujących określeń czasu:
alguna vez – kiedyś, kiedykolwiek
aún no – jeszcze nie
en mi vida – w życiu
hasta ahora – do teraz
muchas veces – wiele razy, wielokrotnie
ninguna vez – ani razu
nunca – nigdy
toda la vida – całe życie
siempre – zawsze
todavia no – jeszcze nie
ya – już
Przykłady zdań:
¿Has estado alguna vez en México? – Byłeś kiedyś (kiedykolwiek) w Meksyku?
No, nunca he estado en México. / No he estado nunca en México. – Nie, nigdy nie byłem w Meksyku.
Sí, he estado muchas veces en México. – Tak, wielokrotnie byłem w Meksyku.
¿Has visto esta película ya? – Oglądałeś już ten film?
Todavía no he visto esta película. – Jeszcze nie oglądałem tego filmu.
He visto esta película muchas veces. – Wielokrotnie oglądałem ten film.
¿Habéis terminado ya? – Już skończyliście?
No hemos terminado todavía. – Jeszcze nie skończyliśmy.
Ya hemos terminado. – Już skończyliśmy.
Informacja dodatkowa: W wielu krajach Ameryki Łacińskiej i niektórych regionach Hiszpanii, czas pretérito perfecto jest często zastępowany czasem pretérito indefinido. Nie oznacza to jednak, że na tym obszarze geograficznym czas ten nie występuje, o czym można się przekonać czytając prasę lub oglądając filmy i seriale z Ameryki Łacińskiej.
Dodatkowe zdania do analizy w wersji hiszpańsko-polskiej:
A lo largo de mi vida he tenido la suerte de ser testigo del extraordinario efecto de las vacunas en la protección de los niños contra la enfermedad y la muerte, especialmente en el mundo en desarrollo. | W ciągu mojego życia miałem szczęcie być świadkiem nadzwyczajnego wpływu szczepionek na rzecz ochrony dzieci przeciw chorobom i śmierci, zwłaszcza w krajach rozwijających się. |
Aún no he tomado la decisión de retirarme al cien por ciento. | Jeszcze nie podjąłem na sto procent decyzji o wycofaniu się. |
Aún no he tomado una decisión definitiva. | Jeszcze nie podjąłem ostatecznej decyzji. |
Cada vez me levanto a las 5 pero hoy me he levantado a las 9. | Codziennie wstaję o godz. 5, ale dzisiaj wstałem o godz. 9. |
Colombia nunca ha sido un destino migratorio y obviamente ahora tampoco lo es. | Kolumbia nigdy nie była celem migracji i oczywiście teraz też nie jest. |
¿Cuántas clases de francés has tenido esta semana? | Ile lekcji francuskiego miałeś w tym tygodniu? |
¿Cuántas veces te he dicho que no hagas eso? | Ile razy tobie mówiłem, żebyś tego nie robił? |
Desde que tengo trabajo mi vida ha cambiado mucho. | Od czasu, gdy mam pracę, moje życie bardzo zmieniło się. |
¿Dónde has dormido esta noche? | Gdzie spałeś/-aś dzisiaj w nocy? |
El coche se ha roto. | Samochód zepsuł się. |
El Ministerio de Interior de Marruecos ha anunciado la declaración del estado de emergencia desde este viernes a las 18.00 horas (hora local) para evitar la propagación del coronavirus. | Marokańskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zapowiedziało ogłoszenie stanu wyjątkowego od tego piątku od godz. 18:00 (czas lokalny), by zapobiec rozprzestrzenianiu się koronawirusa. |
Es la mejor hamburguesa que he probado en mi vida. | To najlepszy hamburger, jaki próbowałem w moim życiu. |
Esta mañana he comido un bocadillo con queso y he bebido un vaso de zumo de naranja. | Dzisiaj rano zjadłem kanapkę z serem i wypiłem szklankę soku pomarańczowego. |
Esta palmera ha crecido mucho en altura. | Ta palma sporo wyrosła. |
Este año hemos tenido un invierno riguroso. | W tym roku mieliśmy surową zimę. |
Ha estado muchas veces en el hospital. | Wiele razy była w szpitalu. |
Ha hecho mucho calor en estos días. | W tym dniach było gorąco. |
Ha sucedido un accidente de tráfico. | Wydarzył się wypadek drogowy. |
¿Habéis comido chiles rellenos? – No hemos comido todavía. | Czy jedliście kiedyś nadziewaną paprykę? – Jeszcze nie jedliśmy. |
¿Habéis reservado alguna vez las vacaciones por internet? | Czy kiedykolwiek rezerwowaliście wczasy przez internet? |
Hace 15 minutos han cerrado todas las tiendas de comestibles. | 15 minut temu zamknięto wszystkie sklepy spożywcze. |
¿Has estado allí alguna vez? | Byłeś/-aś już tam kiedyś? |
¿Has perdido alguna vez la maleta? – Sí, una vez. / No, nunca. | Czy kiedykolwiek zgubiłeś/-aś walizkę? – Tak, jeden raz. / Nie, nigdy. |
¿Has navegado alguna vez en velero? | Czy płynąłeś kiedyś żaglowcem? |
¿Has viajado en avión alguna vez? | Leciałeś/-aś już kiedyś samolotem? |
¿Has visto alguna vez una pirámide? – No, nunca. | Czy kiedykolwiek widziałeś/-aś piramidę? – Nie nigdy. |
Hasta ahora hemos tenido suerte porque no ha hecho excesivo frío. | Do tej pory mieliśmy szczęście, bo nie było zbyt zimno. |
Hasta ahora la jornada ha transcurrido con normalidad. | Do tej pory dzień przebiegał normalnie. |
Hasta ahora no he recibido la respuesta. | Do tej pory nie otrzymałem odpowiedzi. |
Hasta ahora no hemos recibido el dinero. | Do tej pory nie otrzymaliśmy pieniędzy. |
He cometido muchos errores en mi vida. | W moim życiu popełniłem/-am dużo błędów. |
He estado en Marruecos muchas veces. / Muchas veces he estado en Marruecos. | Wielokrotnie byłem w Maroku. |
He perdido mi autobús. ¿Qué puedo hacer? | Spóźniłem/am się na mój autobus. Co mogę zrobić? |
He trabajado en esta empresa. | Pracowałem w tej firmie. |
He visto la televisión y he leído un libro interesante. | Oglądałem telewizję i czytałem interesującą książkę. |
Hemos aprendido que la democracia es valiosa. La democracia es frágil y en este momento, amigos, la democracia ha prevalecido. | Nauczyliśmy się, że demokracja jest drogocenna. Demokracja jest delikatna i w tym momencie, przyjaciele, demokracja zwyciężyła. |
Hemos aprendido un poco de español. | Nauczyliśmy się trochę hiszpańskiego. |
Hoy he tenido mucho trabajo en mi casa. | Dzisiaj miałem dużo pracy w moim domu. |
Hoy no me he afeitado. | Dzisiaj się nie goliłem. |
La lección ha empezado hace quince minutos. | Lekcja rozpoczęła się piętnaście minut temu. |
Las vacunas siempre han tenido un especial significado para mí. | Szczepionki zawsze miały dla mnie szczególne znaczenie. |
Laura ha salido de su oficina hace cinco minutos. | Laura wyszła z biura pięć minut temu. |
¿Lo has probado alguna vez? | Czy próbowałeś/-aś tego już kiedyś? |
Los períodos de cuarentena han sido la oportunidad perfecta para aprender algo nuevo. | Okresy kwarantanny stanowiły doskonałą okazję, by nauczyć się czegoś nowego. |
Mamá, ya hemos hecho todos los deberes. | Mamo, zrobiliśmy już wszystkie zadania. |
Me han engañado. | Oszukano mnie. |
Me han robado mi cartera y el móvil. | Ukradziono mój portfel i telefon komórkowy. |
Mi equipaje ha sufrido daños en el aeropuerto. | Mój bagaż został zniszczony na lotnisku. |
Mi vida ha empeorado. | Moje życie pogorszyło się. |
Mi vida ha estado llena de coraje, esfuerzo, desafíos y recompensas. | Moje życie było pełne odwagi, wysiłku, wyzwań i nagród. |
Nadie se ha quejado hasta ahora de las formalidades. | Nikt się dotąd nie skarżył na formalności. |
Ni he dimitido ni voy a dimitir. Me siento respaldado y respetado. | Ani nie zrezygnowałem, ani nie zamierzam zrezygnować. Czuję się popierany i szanowany. |
No ha pasado nada hasta ahora. | Do tej pory nic się nie wydarzyło. |
No has estudiado suficiente y por eso no has aprobado el examen teórico de conducir. | Nie uczyłeś się wystarczająco dużo i dlatego nie zdałeś egzaminu teoretycznego na prawo jazdy. |
No he comido hoy. | Dzisiaj nie jadłem. |
No he probado nunca esta fruta. | Nigdy nie próbowałem tego owocu. |
Nunca he estado en Bolivia. | Nigdy nie byłem/-am w Boliwii. |
Nunca hemos vivido en Colombia. | Nigdy nie mieszkaliśmy w Kolumbii. |
Nunca lo he encontrado. | Nigdy się z tym nie spotkałem. |
¿Por qué todavía no he recibido el reembolso del precio completo del billete? | Dlaczego do tej pory nie otrzymałem zwrotu pełnej ceny biletu? |
Toda la vida he celebrado mi cumpleaños rodeado de mi familia y amigos. | Całe życie obchodziłem urodziny w otoczeniu mojej rodziny i przyjaciół. |
Toda la vida he luchado por esto. | Przez całe życie o to walczyłem. |
Toda la vida he sido un periodista. | Przez całe życie byłem dziennikarzem. |
¿Qué hacer si te han robado o has perdido la cartera con tu pasaporte dentro? | Co zrobić, jeśli ukradziono tobie lub zgubiłeś portfel z paszportem w środku? |
¿Qué has comido hoy? | Co dzisiaj jadłeś/-aś? |
¿Qué has hecho hace una hora? | Co robiłeś godzinę temu? |
¿Qué museos has visitado en la Ciudad de México? | Jakie zwiedziłeś muzea w mieście Meksyk? |
Últimamente no he dormido bien. | Ostatnio dobrze nie spałem. |
Últimamente no he tenido tiempo para aprender español. | Ostatnio nie miałem czasu na naukę hiszpańskiego. |
¿Ya has terminado el trabajo? – No, todavía no lo he terminado. | Skończyłeś już pracę? – Nie, nie skończyłem jej jeszcze. |
Ya he estado aquí alguna vez. | Już tu kiedyś byłem. |
Gracias por estar aquí y hasta la próxima.