¡Hola a todos!
W języku hiszpańskim istnieją następujące czasy trybu oznajmującego pozwalające na mówienie o przeszłości:
– czas przeszły dokonany pretérito perfecto
– czas przeszły dokonany pretérito indefinido (czasowniki regularne i nieregularne)
– czas przeszły niedokonany pretérito imperfecto
– czas zaprzeszły pretérito pluscuamperfecto
– czas przeszły uprzedni pretérito anterior (używany głównie w języku literackim)
I. Odmiana czasowników nieregularnych w czasie pretérito indefinido
Czas pretérito indefinido jest czasem przeszłym dokonanym prostym. Służy do wyrażania czynności lub wydarzeń, które miały miejsce w przeszłości, są zakończone i nie mają związku z czynnościami lub wydarzeniami zachodzącymi w teraźniejszości.
a) W czasie przeszłym pretérito indefinido dość liczba grupa czasowników hiszpańskich odmienia się w sposób nieregularny. Oznacza to, że czasowniki te zmieniają swój temat, ale mają wspólną grupę końcówek: -e, -iste, -o, -imos, -isteis, -ieron/-eron. Ponadto – w odróżnieniu od czasowników regularnych – nie mają akcentu graficznego (tyldy) na ostatniej sylabie w formach pierwszej i trzeciej osoby liczby pojedynczej. Oto odmiana najczęściej używanych spośród nich:
Czasownik | Temat | Odmiana |
andar (chodzić) | anduv- | anduve, anduviste, anduvo, anduvimos, anduvisteis, anduvieron |
caber (mieścić się) | cup- | cupe, cupiste, cupo, cupimos, cupisteis, cupieron |
dar (dawać) | d- | di, diste, dio, dimos, disteis, dieron |
decir (mówić) | dij- | dije, dijiste, dijo, dijimos, dijisteis, dijeron |
estar (być) | estuv- | estuve, estuviste, estuvo, estuvimos, estuvisteis, estuvieron |
haber (być) | hub- | hube, hubiste, hubo, hubimos, hubisteis, hubieron |
hacer (robić) | hic-/hiz- | hice, hiciste, hizo, hicimos, hicisteis, hicieron |
poder (móc) | pud- | pude, pudiste, pudo, pudimos, pudisteis, pudieron |
poner (kłaść) | pus- | puse, pusiste, puso, pusimos, pusisteis, pusieron |
querer (chcieć, kochać) | quis- | quise, quisiste, quiso, quisimos, quisisteis, quisieron |
saber (wiedzieć, umieć) | sup- | supe, supiste, supo, supimos, supisteis, supieron |
tener (mieć) | tuv- | tuve, tuviste, tuvo, tuvimos, tuvisteis, tuvieron |
traer (przynosić) | traj- | traje, trajiste, trajo, trajimos, trajisteis, trajeron |
venir (przychodzić) | vin- | vine, viniste, vino, vinimos, vinisteis, vinieron |
ver (widzieć) | v- | vi, viste, vio, vimos, visteis, vieron |
b) czasowniki, które w swoim rdzeniu mają powyższe czasowniki zachowują w odmianie te same nieregularności, na przykład:
Czasownik | Temat | Odmiana |
deshacer (niszczyć, burzyć) | deshic-/ deshiz- |
deshice, deshiciste, deshizo, deshicimos, deshicisteis, deshicieron |
detener (zatrzymywać) | detuv- | detuve, detuviste, detuvo, detuvimos, detuvisteis, detuvieron |
distraer (rozpraszać, odrywać uwagę) | distraj- | distraje, distrajiste, distrajo, distrajimos, distrajisteis, distrajeron |
predecir (przepowiadać) | predij- | predije, predijiste, predijo, predijimos, predijisteis, predijeron |
prevenir (zapobiegać) | previn- | previne, previniste, previno, previnimos, previnisteis, previnieron |
proponer (proponować) | propus- | propuse, propusiste, propuso, propusimos, propusisteis, propusieron |
suponer (przypuszczać) | supus- | supuse, supusiste, supuso, supusimos, supusisteis, supusieron |
c) czasowniki, które w czasie teraźniejszym presente de indicativo mają oboczność ortograficzną e → i, w czasie pretérito indefinido zachowują oboczność e → i, ale tylko w temacie III osoby liczby pojedynczej i mnogiej. Zauważmy, że na ostatniej sylabie w formach pierwszej i trzeciej osoby liczby pojedynczej stawiamy tyldę. Oto przykłady takich czasowników:
corregir (korygować) | mentir (kłamać) | pedir (prosić) | sentir (czuć) | |
yo | corregí | mentí | pedí | sentí |
tú | corregiste | mentiste | pediste | sentiste |
él/ella/usted | corrigió | mintió | pidió | sintió |
nosotros/-as | corregimos | mentimos | pedimos | sentimos |
vosotros/-as | corregisteis | mentisteis | pedisteis | sentisteis |
ellos/ellas/ustedes | corrigieron | mintieron | pidieron | sintieron |
d) czasowniki „dormir” (spać) i „murir” (umierać) mają w III osobie liczby pojedynczej i mnogiej oboczność o → u:
dormir (spać) | morir (umierać) | |
yo | dormí | morí |
tú | dormiste | moriste |
él/ella/usted | durmió | murió |
nosotros/-as | dormimos | morimos |
vosotros/-as | dormisteis | moristeis |
ellos/ellas/ustedes | durmieron | murieron |
e) czasowniki z końcówką -ducir przyjmują końcówki -je, -jiste, -jo, -jimos, -jisteis, -jeron. Wzór odmiany takich czasowników:
conducir (prowadzić) | producir (produkować) | traducir (tłumaczyć) | |
yo | conduje | produje | traduje |
tú | condujiste | produjiste | tradujiste |
él/ella/usted | codujo | produjo | tradujo |
nosotros/-as | condujimos | produjimos | tradujimos |
vosotros/-as | condujisteis | produjisteis | tradujisteis |
ellos/ellas/ustedes | condujeron | produjeron | tradujeron |
f) czasowniki „ser” (być) i „ir” (iść, jechać) odmieniają się tak samo:
ser (być) | ir (iść , jechać) | |
yo | fui (byłem / byłam) | fui (poszedłem / poszłam) |
tú | fuiste (byłeś / byłaś) | fuiste (poszedłem / poszłaś) |
él/ella/usted | fue (był / była) | fue (poszedł / poszła) |
nosotros/-as | fuimos (byliśmy / byłyśmy) | fuimos (poszliśmy / poszłyśmy) |
vosotros/-as | fuisteis (byliście / byłyście) | fuisteis (poszliście / poszłyście) |
ellos/ellas/ustedes | fueron (byli / były) | fueron (poszli / poszły) |
II. Zastosowanie czasu pretérito indefinido de indicativo (czasowniki nieregularne)
a) gdy mówimy o jednorazowych, zakończonych czynnościach lub wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości. Zazwyczaj są to czynności punktowe, które nastąpiły w konkretnym momencie. Nie zawsze znamy dokładny moment zdarzenia, ale zawsze jest to czynność zakończona, która nie ma żadnego związku z teraźniejszością. Przykłady:
Ayer fui a la playa con mi marido y nadamos en el mar. – Wczoraj poszłam na plażę z moim mężem i kąpaliśmy się w morzu.
El accidente tuvo lugar poco antes de las 18.00 horas. – Wypadek miał miejsce tuż przed godziną 18:00.
Estuve en la isla griega de Santorini hace cinco años. – Pięć lat temu byłem na wyspie greckiej Santorini.
Zazwyczaj czasu pretérito indefinido używa się z różnymi określeniami czasu (esp. mercadores temporales), które determinują jego użycie. Do grupy tej należą następujące określenia:
la semana pasada, el mes pasado, el año pasado, el siglo pasado, etc. | w ubiegłym (zeszłym) tygodniu, w ubiegłym (minionym) miesiącu, w ubiegłym (zeszłym) roku, w ubiegłym (minionym) wieku itp. |
el lunes pasado, el martes pasado, el viernes pasado, etc. | w miniony (zeszły) poniedziałek, w miniony (zeszły) wtorek, w miniony (zeszły) piątek itp. |
ayer, anteayer, el otro día, el otro mes, el otro año, etc. | wczoraj, przedwczoraj, któregoś dnia (kiedyś), któregoś miesiąca, któregoś roku itp. |
anoche / anteanoche | wczoraj wieczorem, zeszłej (ubiegłej) nocy / przedwczoraj wieczorem, przedwczorajszej nocy |
en esa época, en esos (aquellos) tiempos | w tamtym czasie (okresie) |
aquel día, aquella semana, aquel mes, aquel año, etc. | tamtego dnia, tamtego tygodnia, tamtego miesiąca, tamtego roku itp. |
hace una semana, hace un mes, hace unos meses, hace un año, hace 5 años, etc. | tydzień temu, miesiąc temu, kilka miesięcy temu, rok temu, 5 lat temu itp. |
b) w różnych opisach i biografiach, na przykład:
El 7 de diciembre de 1941 se produjo el ataque sorpresa de la Armada Imperial de Japón al puerto militar estadounidense de Pearl Harbor. – 7 grudnia 1941 r. nastąpił niespodziewany atak sił Cesarskiej Japonii na amerykański port wojskowy w Pearl Harbor.
El navegante portugués Vasco de Gama fue el primer europeo en llegar a la India por la ruta que rodea África. Murió en Cochin el 24 de diciembre de 1524, a los 60 años de edad, posiblemente a causa de la malaria. – Portugalski żeglarz Vasco de Gama był pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Indii, opływając Afrykę. Zmarł w Koczinie 24 grudnia 1524 r. w wieku 60 lat, prawdopodobnie z powodu malarii.
Juan Pablo II fue el papa 264 de la Iglesia católica y soberano de la Ciudad del Vaticano desde el 16 de octubre de 1978 hasta su muerte en 2005. – Jan Paweł II był 264. papieżem Kościoła katolickiego i suwerenem Miasta Watykan od 16 października 1978 r. aż do swojej śmierci w 2005 r.
c) gdy mówimy o czynnościach trwających w przeszłości lub powtarzających się w zamkniętym przedziale czasowym, przy czym nie kładziemy nacisku na czas trwania czynności, a powtarzalność nie ma charakteru rutynowego. Do czynności powtarzalnych, rutynowych, codziennych w przeszłości służy czas przeszły pretérito imperfecto. Ponadto często używamy takich wyrażeń jak „varias veces” (wiele razy), „tres veces” (trzy razy) itp., na przykład:
Estuve fuera de casa durante seis meses. – Przez sześć miesięcy byłam poza domem.
Muchos estudiantes vinieron a estudiar español en España hace dos años. – Dwa lata temu przyjechało dużo studentów, by uczyć się hiszpańskiego w Hiszpanii.
¿Quién tradujo la Biblia al polonés por primera vez? – Kto po raz pierwszy przetłumaczył Biblię na język polski?
d) gdy opisujemy czynności lub wydarzenia, które następowały jedno po drugim (ciąg czynności lub wydarzeń), na przykład:
Ayer me levanté a las seis de la mañana, me vestí, me desayuné y me fui a trabajar. – Wczoraj obudziłem się o szóstej rano, ubrałem się, zjadłem śniadanie i pojechałem do pracy.
Compramos los billetes de tren por Internet y fuimos de Nápoles a Palermo. – Kupiliśmy przez Internet bilety na pociąg i pojechaliśmy z Neapolu do Palermo.
Mi amiga se casó, tuvo dos niños, renunció a su trabajo y se fue a Lima. – Moja przyjaciółka wyszła za mąż, miała dwoje dzieci, zrezygnowała z pracy i wyjechała do Limy.
Dodatkowe zdania do analizy w wersji hiszpańsko-polskiej:
Ayer fui de compras con unas amigas. | Wczoraj byłam na zakupach z przyjaciółkami. |
Barcelona perdió con Athletic de Bilbao y se quedó afuera de la Copa del Rey. | Barcelona przegrała z Athletic Bilbao i znalazła się poza Pucharem Króla. |
Cuando me contaron la historia, eso me dio coraje para poder continuar con ese proyecto. | Kiedy opowiedzieli mi tę historię, dodało mi ona odwagi do kontynuowania tego projektu. |
¿Cuándo viniste? | Kiedy przyjechałeś? |
¿Dónde estuvisteis anoche? | Gdzie byliście wczoraj wieczorem? |
Dos aviones estuvieron a punto de colisionar en el aire. | Dwa samoloty niemal zderzyły się w powietrzu. |
El año 2018 fue el más cálido en la historia de los océanos. | Rok 2018 był najcieplejszym rokiem w historii oceanów. |
El año pasado estuve de vacaciones en México. | W minionym roku byłem na wakacjach w Meksyku. |
El año pasado fue un año horrible para todo el mundo. | Miniony rok był straszny dla wszystkich. |
El año pasado vendí mi casa y me vine a Almería, donde me compré un piso. | W minionym roku sprzedałem mój dom i przyjechałem do Almerii, gdzie kupiłem mieszkanie. |
El epidemiólogo predijo la pandemia. | Epidemiolog przewidział pandemię. |
El fin de semana pasado tuve mucho trabajo. | W miniony weekend miałem dużo pracy. |
El mes de enero no fue tan frío en Cuba. | Miesiąc styczeń nie był taki zimny na Kubie. |
El portavoz desmintió esta noticia. | Rzecznik zdementował tę informację. |
El presidente de Argentina, Alberto Fernández, mantuvo una conversación telefónica con el presidente de Francia, Emmanuel Macron. | Prezydent Argentyny Alberto Fernández odbył rozmowę telefoniczną z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem. |
Él se deshizo de su rival y avanzó a la segunda ronda del torneo de Roland Garros. | Pozbył się swojego rywala i awansował do drugiej rundy turnieju Rolanda Garrosa. |
En los años 60 vine a España a estudiar Medicina. | W latach 60. przyjechałem do Hiszpanii studiować medycynę. |
Ese fue el principal motivo. | To był główny powód. |
Estuvieron 48 años en pareja, se contagiaron Covid-19, se tomaron de la mano y murieron juntos. | Byli parą przez 48 lat, zarazili się Covid-19 i trzymając się za ręce razem zmarli. |
Estuvo en la cárcel varias veces. | Wiele razy był w więzieniu. |
Florencia fue la cuna del Renacimiento. | Florencja była kolebką Renesansu. |
Fue una verdadera mezcla de personas de todo el mundo. | To była prawdziwa mieszanka ludzi z całego świata. |
¿Fuisteis al restaurante ayer? | Poszliście wczoraj do restauracji? |
Hace poco tiempo obtuve una visa de turista para Australia. | Niedawno otrzymałem wizę turystyczną do Australii. |
Hiciste exactamente lo que te pidió. | Zrobiłeś dokładnie to, o co cię poprosił. |
Hubo manifestaciones en todo el país. | W całym kraju były manifestacje. |
La empresa de pagos en línea se dio cuenta del error y corrigió el saldo. | Przedsiębiorstwo oferujące usługi płatnicze online zdało sobie sprawę z błędu i skorygowało saldo. |
La Policía detuvo a un menor que robó un teléfono celular. | Policja zatrzymała osobę niepełnoletnią, która ukradła telefon komórkowy. |
La policía dijo que nadie llamó al 112. | Policja powiedziała, że nikt nie dzwonił pod 112. |
Les hizo una pregunta sobre el salario. | Zadał im pytanie na temat płacy. |
Lo hizo de la mejor manera que pudo. | Zrobił tak, jak umiał najlepiej. |
Lo hizo por el miedo a perder el trabajo. | Zrobił to ze strachu przed utratą pracy. |
Lo hizo sin permiso / sin preguntar. | Zrobił to bez pozwolenia / bez pytania. |
Los futbolistas sintieron vergüenza de ellos mismos. | Piłkarze odczuwali wstyd przed samymi sobą. |
Me hice un pasaporte nuevo. | Wyrobiłem sobie nowy paszport. |
Me lo dio ayer. | Dał mi to wczoraj. |
Me sentí culpable. | Czułem się winny. |
Muchos habitantes de la ciudad durmieron en canchas de fútbol o en refugios, por temor a las réplicas del terremoto. | Wielu mieszkańców miasta spało na boiskach piłkarskich lub w schroniskach w obawie przed wtórnymi wstrząsami. |
Ni siquiera sé por qué vine aquí. | Nawet nie wiem, po co tu przyszedłem. |
No hay duda de que Sócrates fue un filósofo singular. | Bez wątpienia Sokrates był wyjątkowym filozofem. |
No hizo nada malo. | Nie zrobił nic złego. |
No hubo ningún problema. | Nie było żadnego problemu. |
No quiso pagar el hotel y le detuvieron. | Nie chciał zapłacić za hotel i go zatrzymali. |
No sé por qué lo hizo. | Nie wiem, dlaczego to zrobił. |
No te llamé porque no tuve tiempo. | Nie zadzwoniłem do ciebie, bo nie miałem czasu. |
Nuestra ayuda hizo más daño que beneficio. | Nasza pomoc przyniosła więcej szkody niż pożytku. |
Pensé que viniste a verme. | Myślałam, że wróciłeś, aby mnie zobaczyć. |
¿Qué hiciste ayer? | Co wczoraj robiłeś? |
¿Qué hiciste y adónde fuiste anoche? | Co robiłeś i gdzie byłeś zeszłej nocy? |
¿Qué preguntas se hicieron? | Jakie zadawano pytania? |
¿Qué te hizo cambiar de opinión? | Co cię skłoniło do zmiany zdania? |
¿Qué te pidió tu padre? | O co ciebie prosił twój ojciec? |
¿Quién fue esta mujer que sigue inspirando a muchos alrededor del mundo? – Rosa Luxemburgo. | Kim była ta kobieta, która nadal wielu inspiruje na świecie? – Róża Luksemburg. |
¿Quién te lo dijo? | Kto tobie to powiedział? |
¿Quién te trajo estas rosas? | Kto przyniósł tobie te róże? |
Se registraron más de 20 heridos pero no hubo víctimas fatales. | Odnotowano ponad 20 rannych, ale nie było ofiar śmiertelnych. |
Se sintió como (el) pez en el agua. | Czuł się jak ryba w wodzie. |
Tuvimos que llamar al médico. | Musieliśmy wezwać lekarza. |
Un fuerte terremoto se produjo en Japón y hubo alerta de Tsunami. | W Japonii miało miejsce silne trzęsienie ziemi i było ostrzeżenie przed Tsunami. |
Un terremoto se produjo este jueves a las 13.36 y aunque el epicentro fue del otro lado de la cordillera lo sintieron los habitantes de la Patagonia argentina. | W ten czwartek o godz. 13:36 miało miejsce trzęsienie ziemi i mimo że jego epicentrum znajdowało się po drugiej stronie łańcucha górskiego, było ono odczuwalne przez mieszkańców po argentyńskiej stronie Patagonii. |
Una novela escrita a la manera de los libros de aventuras que tuvo un gran éxito tanto en español como en la veintena de idiomas a los que se tradujo. | Powieść napisana w stylu książek przygodowych, która osiągnęła duży sukces zarówno w j. hiszpańskim, jak i w dwudziestu językach, na którą ją przetłumaczono. |
Viajaron de vacaciones, quedaron varados en el aeropuerto debido a las huelgas y no pudieron regresar a casa. | Pojechali na wakacje, utknęli na lotnisku z powodu strajków i nie mogli wrócić do domu. |
Muchas gracias y hasta la próxima.