Czas przeszły pretérito indefinido de indicativo – czasowniki nieregularne (Pretérito indefinido de indicativo – verbos irregulares)

¡Hola a todos!

W języku hiszpańskim istnieją następujące czasy trybu oznajmującego pozwalające na mówienie o przeszłości:
– czas przeszły dokonany pretérito perfecto
– czas przeszły dokonany pretérito indefinido (czasowniki regularnenieregularne)
– czas przeszły niedokonany pretérito imperfecto
– czas zaprzeszły pretérito pluscuamperfecto
– czas przeszły uprzedni pretérito anterior (używany głównie w języku literackim)

I. Odmiana czasowników nieregularnych w czasie pretérito indefinido

Czas pretérito indefinido jest czasem przeszłym dokonanym prostym. Służy do wyrażania czynności lub wydarzeń, które miały miejsce w przeszłości, są zakończone i nie mają związku z czynnościami lub wydarzeniami zachodzącymi w teraźniejszości.

a) W czasie przeszłym pretérito indefinido dość liczba grupa czasowników hiszpańskich odmienia się w sposób nieregularny. Oznacza to, że czasowniki te zmieniają swój temat, ale mają wspólną grupę końcówek: -e, -iste, -o, -imos, -isteis, -ieron/-eron. Ponadto – w odróżnieniu od czasowników regularnych – nie mają akcentu graficznego (tyldy) na ostatniej sylabie w formach pierwszej i trzeciej osoby liczby pojedynczej. Oto odmiana najczęściej używanych spośród nich:

Czasownik Temat Odmiana
andar (chodzić) anduv- anduve, anduviste, anduvo, anduvimos, anduvisteis, anduvieron
caber (mieścić się) cup- cupe, cupiste, cupo, cupimos, cupisteis, cupieron
dar (dawać) d- di, diste, dio, dimos, disteis, dieron
decir (mówić) dij- dije, dijiste, dijo, dijimos, dijisteis, dijeron
estar (być) estuv- estuve, estuviste, estuvo, estuvimos, estuvisteis, estuvieron
haber (być) hub- hube, hubiste, hubo, hubimos, hubisteis, hubieron
hacer (robić) hic-/hiz- hice, hiciste, hizo, hicimos, hicisteis, hicieron
poder (móc) pud- pude, pudiste, pudo, pudimos, pudisteis, pudieron
poner (kłaść) pus- puse, pusiste, puso, pusimos, pusisteis, pusieron
querer (chcieć, kochać) quis- quise, quisiste, quiso, quisimos, quisisteis, quisieron
saber (wiedzieć, umieć) sup- supe, supiste, supo, supimos, supisteis, supieron
tener (mieć) tuv- tuve, tuviste, tuvo, tuvimos, tuvisteis, tuvieron
traer (przynosić) traj- traje, trajiste, trajo, trajimos, trajisteis, trajeron
venir (przychodzić) vin- vine, viniste, vino, vinimos, vinisteis, vinieron
ver (widzieć) v- vi, viste, vio, vimos, visteis, vieron

b) czasowniki, które w swoim rdzeniu mają powyższe czasowniki zachowują w odmianie te same nieregularności, na przykład:

   Czasownik Temat Odmiana
deshacer (niszczyć, burzyć) deshic-/
deshiz-
deshice, deshiciste, deshizo, deshicimos, deshicisteis, deshicieron
detener (zatrzymywać) detuv- detuve, detuviste, detuvo, detuvimos, detuvisteis, detuvieron
distraer (rozpraszać, odrywać uwagę) distraj- distraje, distrajiste, distrajo, distrajimos, distrajisteis, distrajeron
predecir (przepowiadać) predij- predije, predijiste, predijo, predijimos, predijisteis, predijeron
prevenir (zapobiegać) previn- previne, previniste, previno, previnimos, previnisteis, previnieron
proponer (proponować) propus- propuse, propusiste, propuso, propusimos, propusisteis, propusieron
suponer (przypuszczać) supus- supuse, supusiste, supuso, supusimos, supusisteis, supusieron

c) czasowniki, które w czasie teraźniejszym presente de indicativo mają oboczność ortograficzną e → i, w czasie pretérito indefinido zachowują oboczność e → i, ale tylko w temacie III osoby liczby pojedynczej i mnogiej. Zauważmy, że na ostatniej sylabie w formach pierwszej i trzeciej osoby liczby pojedynczej stawiamy tyldę. Oto przykłady takich czasowników:

corregir (korygować) mentir (kłamać) pedir (prosić) sentir (czuć)
yo corregí mentí pedí sentí
corregiste mentiste pediste sentiste
él/ella/usted corrigió mintió pidió sintió
nosotros/-as corregimos mentimos pedimos sentimos
vosotros/-as corregisteis mentisteis pedisteis sentisteis
ellos/ellas/ustedes corrigieron mintieron pidieron sintieron

d) czasowniki „dormir” (spać) i „murir” (umierać) mają w III osobie liczby pojedynczej i mnogiej oboczność o → u:

dormir (spać) morir (umierać)
yo dormí morí
dormiste moriste
él/ella/usted durmió murió
nosotros/-as dormimos morimos
vosotros/-as dormisteis moristeis
ellos/ellas/ustedes durmieron murieron

e) czasowniki z końcówką -ducir przyjmują końcówki -je, -jiste, -jo, -jimos, -jisteis, -jeron. Wzór odmiany takich czasowników:

conducir (prowadzić) producir (produkować) traducir (tłumaczyć)
yo conduje produje traduje
condujiste produjiste tradujiste
él/ella/usted codujo produjo tradujo
nosotros/-as condujimos produjimos tradujimos
vosotros/-as condujisteis produjisteis tradujisteis
ellos/ellas/ustedes condujeron produjeron tradujeron

f) czasowniki „ser” (być) i „ir” (iść, jechać) odmieniają się tak samo:

ser (być) ir (iść , jechać)
yo fui (byłem / byłam) fui (poszedłem / poszłam)
fuiste (byłeś / byłaś) fuiste (poszedłem / poszłaś)
él/ella/usted fue (był / była) fue (poszedł / poszła)
nosotros/-as fuimos (byliśmy / byłyśmy) fuimos (poszliśmy / poszłyśmy)
vosotros/-as fuisteis (byliście / byłyście) fuisteis (poszliście / poszłyście)
ellos/ellas/ustedes fueron (byli / były) fueron (poszli / poszły)

II. Zastosowanie czasu pretérito indefinido de indicativo (czasowniki nieregularne)

a) gdy mówimy o jednorazowych, zakończonych czynnościach lub wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości. Zazwyczaj są to czynności punktowe, które nastąpiły w konkretnym momencie. Nie zawsze znamy dokładny moment zdarzenia, ale zawsze jest to czynność zakończona, która nie ma żadnego związku z teraźniejszością. Przykłady:

Ayer fui a la playa con mi marido y nadamos en el mar. – Wczoraj poszłam na plażę z moim mężem i kąpaliśmy się w morzu.
El accidente tuvo lugar poco antes de las 18.00 horas. – Wypadek miał miejsce tuż przed godziną 18:00.
Estuve en la isla griega de Santorini hace cinco años. – Pięć lat temu byłem na wyspie greckiej Santorini.

Zazwyczaj czasu pretérito indefinido używa się z różnymi określeniami czasu (esp. mercadores temporales), które determinują jego użycie. Do grupy tej należą następujące określenia:

la semana pasada, el mes pasado, el año pasado, el siglo pasado, etc. w ubiegłym (zeszłym) tygodniu, w ubiegłym (minionym) miesiącu, w ubiegłym (zeszłym) roku, w ubiegłym (minionym) wieku itp.
el lunes pasado, el martes pasado, el viernes pasado, etc. w miniony (zeszły) poniedziałek, w miniony (zeszły) wtorek, w miniony (zeszły) piątek itp.
ayer, anteayer, el otro día, el otro mes, el otro año, etc. wczoraj, przedwczoraj, któregoś dnia (kiedyś), któregoś miesiąca, któregoś roku itp.
anoche / anteanoche wczoraj wieczorem, zeszłej (ubiegłej) nocy / przedwczoraj wieczorem, przedwczorajszej nocy
en esa época, en esos (aquellos) tiempos w tamtym czasie (okresie)
aquel día, aquella semana, aquel mes, aquel año, etc. tamtego dnia, tamtego tygodnia, tamtego miesiąca, tamtego roku itp.
hace una semana, hace un mes, hace unos meses, hace un año, hace 5 años, etc. tydzień temu, miesiąc temu, kilka miesięcy temu, rok temu, 5 lat temu  itp.

b) w różnych opisach i biografiach, na przykład:

El 7 de diciembre de 1941 se produjo el ataque sorpresa de la Armada Imperial de Japón al puerto militar estadounidense de Pearl Harbor. – 7 grudnia 1941 r. nastąpił niespodziewany atak sił Cesarskiej Japonii na amerykański port wojskowy w Pearl Harbor.

El navegante portugués Vasco de Gama fue el primer europeo en llegar a la India por la ruta que rodea África. Murió en Cochin el 24 de diciembre de 1524, a los 60 años de edad, posiblemente a causa de la malaria. – Portugalski żeglarz Vasco de Gama był pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Indii, opływając Afrykę. Zmarł w Koczinie 24 grudnia 1524 r. w wieku 60 lat, prawdopodobnie z powodu malarii.

Juan Pablo II fue el papa 264 de la Iglesia católica y soberano de la Ciudad del Vaticano desde el 16 de octubre de 1978 hasta su muerte en 2005. – Jan Paweł II był 264. papieżem Kościoła katolickiego i suwerenem Miasta Watykan od 16 października 1978 r. aż do swojej śmierci w 2005 r.

c) gdy mówimy o czynnościach trwających w przeszłości lub powtarzających się w zamkniętym przedziale czasowym, przy czym nie kładziemy nacisku na czas trwania czynności, a powtarzalność nie ma charakteru rutynowego. Do czynności powtarzalnych, rutynowych, codziennych w przeszłości służy czas przeszły pretérito imperfecto. Ponadto często używamy takich wyrażeń jak „varias veces” (wiele razy), „tres veces” (trzy razy) itp., na przykład:

Estuve fuera de casa durante seis meses. – Przez sześć miesięcy byłam poza domem.
Muchos estudiantes vinieron a estudiar español en España hace dos años. – Dwa lata temu przyjechało dużo studentów, by uczyć się hiszpańskiego w Hiszpanii.
¿Quién tradujo la Biblia al polonés por primera vez? – Kto po raz pierwszy przetłumaczył Biblię na język polski?

d) gdy opisujemy czynności lub wydarzenia, które następowały jedno po drugim (ciąg czynności lub wydarzeń), na przykład:

Ayer me levanté a las seis de la mañana, me vestí, me desayuné y me fui a trabajar. – Wczoraj obudziłem się o szóstej rano, ubrałem się, zjadłem śniadanie i pojechałem do pracy.
Compramos los billetes de tren por Internet y fuimos de Nápoles a Palermo. – Kupiliśmy przez Internet bilety na pociąg i pojechaliśmy z Neapolu do Palermo.
Mi amiga se casó, tuvo dos niños, renunció a su trabajo y se fue a Lima. – Moja przyjaciółka wyszła za mąż, miała dwoje dzieci, zrezygnowała z pracy i wyjechała do Limy.

Dodatkowe zdania do analizy w wersji hiszpańsko-polskiej:  

Ayer fui de compras con unas amigas.Wczoraj byłam na zakupach z przyjaciółkami.
Barcelona perdió con Athletic de Bilbao y se quedó afuera de la Copa del Rey.Barcelona przegrała z Athletic Bilbao i znalazła się poza Pucharem Króla.
Cuando me contaron la historia, eso me dio coraje para poder continuar con ese proyecto.Kiedy opowiedzieli mi tę historię, dodało mi ona odwagi do kontynuowania tego projektu.
¿Cuándo viniste?Kiedy przyjechałeś?
¿Dónde estuvisteis anoche? Gdzie byliście wczoraj wieczorem?
Dos aviones estuvieron a punto de colisionar en el aire.Dwa samoloty niemal zderzyły się w powietrzu.
El año 2018 fue el más cálido en la historia de los océanos.Rok 2018 był najcieplejszym rokiem w historii oceanów.
El año pasado estuve de vacaciones en México.W minionym roku byłem na wakacjach w Meksyku.
El año pasado fue un año horrible para todo el mundo.Miniony rok był straszny dla wszystkich.
El año pasado vendí mi casa y me vine a Almería, donde me compré un piso.W minionym roku sprzedałem mój dom i przyjechałem do Almerii, gdzie kupiłem mieszkanie.
El epidemiólogo predijo la pandemia.Epidemiolog przewidział pandemię.
El fin de semana pasado tuve mucho trabajo. W miniony weekend miałem dużo pracy.
El mes de enero no fue tan frío en Cuba.Miesiąc styczeń nie był taki zimny na Kubie.
El portavoz desmintió esta noticia. Rzecznik zdementował tę informację.
El presidente de Argentina, Alberto Fernández, mantuvo una conversación telefónica con el presidente de Francia, Emmanuel Macron.Prezydent Argentyny Alberto Fernández odbył rozmowę telefoniczną z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem.
Él se deshizo de su rival y avanzó a la segunda ronda del torneo de Roland Garros.Pozbył się swojego rywala i awansował do drugiej rundy turnieju Rolanda Garrosa.
En los años 60 vine a España a estudiar Medicina.W latach 60. przyjechałem do Hiszpanii studiować medycynę.
Ese fue el principal motivo.To był główny powód.
Estuvieron 48 años en pareja, se contagiaron Covid-19, se tomaron de la mano y murieron juntos.Byli parą przez 48 lat, zarazili się Covid-19 i trzymając się za ręce razem zmarli.
Estuvo en la cárcel varias veces.Wiele razy był w więzieniu.
Florencia fue la cuna del Renacimiento.Florencja była kolebką Renesansu.
Fue una verdadera mezcla de personas de todo el mundo.To była prawdziwa mieszanka ludzi z całego świata.
¿Fuisteis al restaurante ayer? Poszliście wczoraj do restauracji?
Hace poco tiempo obtuve una visa de turista para Australia.Niedawno otrzymałem wizę turystyczną do Australii.
Hiciste exactamente lo que te pidió. Zrobiłeś dokładnie to, o co cię poprosił.
Hubo manifestaciones en todo el país.W całym kraju były manifestacje.
La empresa de pagos en línea se dio cuenta del error y corrigió el saldo. Przedsiębiorstwo oferujące usługi płatnicze online zdało sobie sprawę z błędu i skorygowało saldo.
La Policía detuvo a un menor que robó un teléfono celular.Policja zatrzymała osobę niepełnoletnią, która ukradła telefon komórkowy.
La policía dijo que nadie llamó al 112.Policja powiedziała, że nikt nie dzwonił pod 112.
Les hizo una pregunta sobre el salario. Zadał im pytanie na temat płacy.
Lo hizo de la mejor manera que pudo.Zrobił tak, jak umiał najlepiej.
Lo hizo por el miedo a perder el trabajo.Zrobił to ze strachu przed utratą pracy.
Lo hizo sin permiso / sin preguntar.Zrobił to bez pozwolenia / bez pytania.
Los futbolistas sintieron vergüenza de ellos mismos.Piłkarze odczuwali wstyd przed samymi sobą.
Me hice un pasaporte nuevo. Wyrobiłem sobie nowy paszport.
Me lo dio ayer.Dał mi to wczoraj.
Me sentí culpable.Czułem się winny.
Muchos habitantes de la ciudad durmieron en canchas de fútbol o en refugios, por temor a las réplicas del terremoto.Wielu mieszkańców miasta spało na boiskach piłkarskich lub w schroniskach w obawie przed wtórnymi wstrząsami.
Ni siquiera sé por qué vine aquí.Nawet nie wiem, po co tu przyszedłem.
No hay duda de que Sócrates fue un filósofo singular.Bez wątpienia Sokrates był wyjątkowym filozofem.
No hizo nada malo.Nie zrobił nic złego.
No hubo ningún problema.Nie było żadnego problemu.
No quiso pagar el hotel y le detuvieron.Nie chciał zapłacić za hotel i go zatrzymali.
No sé por qué lo hizo.Nie wiem, dlaczego to zrobił.
No te llamé porque no tuve tiempo.Nie zadzwoniłem do ciebie, bo nie miałem czasu.
Nuestra ayuda hizo más daño que beneficio.Nasza pomoc przyniosła więcej szkody niż pożytku.
Pensé que viniste a verme.Myślałam, że wróciłeś, aby mnie zobaczyć.
¿Qué hiciste ayer?Co wczoraj robiłeś?
¿Qué hiciste y adónde fuiste anoche?Co robiłeś i gdzie byłeś zeszłej nocy?
¿Qué preguntas se hicieron?Jakie zadawano pytania?
¿Qué te hizo cambiar de opinión?Co cię skłoniło do zmiany zdania?
¿Qué te pidió tu padre?O co ciebie prosił twój ojciec?
¿Quién fue esta mujer que sigue inspirando a muchos alrededor del mundo? – Rosa Luxemburgo.Kim była ta kobieta, która nadal wielu inspiruje na świecie? – Róża Luksemburg.
¿Quién te lo dijo?Kto tobie to powiedział?
¿Quién te trajo estas rosas?Kto przyniósł tobie te róże?
Se registraron más de 20 heridos pero no hubo víctimas fatales. Odnotowano ponad 20 rannych, ale nie było ofiar śmiertelnych.
Se sintió como (el) pez en el agua.Czuł się jak ryba w wodzie.
Tuvimos que llamar al médico.Musieliśmy wezwać lekarza.
Un fuerte terremoto se produjo en Japón y hubo alerta de Tsunami.W Japonii miało miejsce silne trzęsienie ziemi i było ostrzeżenie przed Tsunami.
Un terremoto se produjo este jueves a las 13.36 y aunque el epicentro fue del otro lado de la cordillera lo sintieron los habitantes de la Patagonia argentina.W ten czwartek o godz. 13:36 miało miejsce trzęsienie ziemi i mimo że jego epicentrum znajdowało się po drugiej stronie łańcucha górskiego, było ono odczuwalne przez mieszkańców po argentyńskiej stronie Patagonii.
Una novela escrita a la manera de los libros de aventuras que tuvo un gran éxito tanto en español como en la veintena de idiomas a los que se tradujo.Powieść napisana w stylu książek przygodowych, która osiągnęła duży sukces zarówno w j. hiszpańskim, jak i w dwudziestu językach, na którą ją przetłumaczono.
Viajaron de vacaciones, quedaron varados en el aeropuerto debido a las huelgas y no pudieron regresar a casa.Pojechali na wakacje, utknęli na lotnisku z powodu strajków i nie mogli wrócić do domu.

Muchas gracias y hasta la próxima.