W języku włoskim czasowniki odmieniają się według określonego modelu koniugacyjnego. Wyróżnia się trzy grupy czasowników tworzące koniugacje. Są to:
– czasowniki zakończone na -ARE
– czasowniki zakończone na -ERE
– czasowniki zakończone na -IRE
Czasowniki grupy III zakończone na -IRE tworzą czas teraźniejszy trybu oznajmującego (il presente indicativo) przez „odcięcie” od bezokolicznika zakończenia -IRE i dodanie do tematu odpowiednich końcówek:
Wzór odmiany czasownika aprire [aˈpri:re] (otwierać)
| liczba pojedyncza | liczba mnoga |
| io apro (ja otwieram) | noi apriamo (my otwieramy) |
| tu apri (ty otwierasz) | voi aprite (wy otwieracie) |
| lui/lei apre (on/ona otwiera) | loro aprono (oni/one otwierają) |
Uwaga! W trzeciej osobie liczby mnogiej akcent pada na trzecią sylabę od końca, a nie, jak w języku polskim, na drugą.
W języku włoskim występują również czasowniki nieregularne zakończone na -IRE, których odmiana różni się od powyższego wzoru. Różnice najczęściej występują w temacie czasownika. Do grupy tej zalicza się m.in. takie czasowniki, jak „dire” (mówić, powiedzieć), „morire” (umierać), „salire” (wchodzić, wsiadać), „uscire” (wychodzić, wyjeżdżać), „venire” (przychodzić).
Włoski czas teraźniejszy presente di indicativo stosuje się w takich samych sytuacjach jak w języku polskim, czyli do przedstawiania czynności i zdarzeń zachodzących w chwili mówienia, które mają charakter ogólny, codzienny, zwyczajowy, powtarzający się, do wyrażania ogólnych prawd (m.in. w aforyzmach i przysłowiach), ale także do wyrażania czynności i zdarzeń mających nastąpić w niedalekiej przyszłości np. jutro, za kilka dni lub tygodni. Ponadto stosuje się go przy opisywaniu dzieł sztuki, literatury, filmu itp. należących do przeszłości, ale aktualnych w chwili mówienia oraz przy opowiadaniu wydarzeń z przeszłości w celu przybliżenia i ożywienia narracji.
Odmiana wybranych czasowników grupy III w czasie teraźniejszym
| coprire [koˈpri:re] (przykryć, nakryć, zasłonić, ukryć) | io copro, tu copri, lui/lei copre, noi copriamo, voi coprite, loro coprono |
| dormire [dorˈmi:re] (spać) | io dormo, tu dormi, lui/lei dorme, noi dormiamo, voi dormite, loro dormono |
| fuggire [fudˈdʒi:re] (uciekać) | io fuggo, tu fuggi, lui/lei fugge, noi fuggiamo, voi fuggite, loro fuggono |
| offrire [ofˈfri:re] (oferować) | io offro, tu offri, lui/lei offre, noi offriamo, voi offrite, loro offrono |
| partire [parˈti:re] (odjechać, wyjechać) | io parto, tu parti, lui/lei parte, noi partiamo, voi partite, loro partono |
| scoprire [skoˈpri:re] (odkryć, odsłonić, wynaleźć) | io scopro, tu scopri, lui/lei scopre, noi scopriamo, voi scoprite, loro scoprono |
| seguire [seˈgui:re] (iść/podążać za kimś/czymś, śledzić, następować) | io seguo, tu segui, lui/lei segue, noi seguiamo, voi seguite, loro seguono |
| sentire [senˈti:re] (słyszeć, czuć) | io sento, tu senti, lui/lei sente, noi sentiamo, voi sentite, loro sentono |
| servire [serˈvi:re] (służyć, podawać, potrzebować) | io servo, tu servi, lui/lei serve, noi serviamo, voi servite, loro servono |
| vestire [vesˈti:re] (nosić ubranie, ubierać kogoś) | io vesto, tu vesti, lui/lei veste, noi vestiamo, voi vestite, loro vestono |
Niektóre czasowniki zakończone na -IRE przybierają w odmianie cząstkę -isc- w liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Wymowa połączenia „sc” jest twarda [k], tak jak w pierwszej osobie liczy pojedynczej „finisco” [k] lub zmiękczona [sz], jeżeli po „c” stoi „i” lub „e”, np. „finisci”, „finisce”.
Odmiana czasownika finire [fiˈnire] (kończyć)
| liczba pojedyncza | liczba mnoga |
| io finisco (ja kończę) | noi finiamo (my kończymy) |
| tu finisci (ty kończysz) | voi finite (wy kończycie) |
| lui/lei finisce (on/ona kończy) | loro finiscono (oni/one kończą) |
Przykłady innych czasowników odmieniających się według powyższego wzoru:
| capire [kaˈpi:re] (rozumieć) | io capisco, tu capisci, lui/lei capisce, noi capiamo, voi capite, loro capiscono |
| chiarire [kiaˈri:re] (wyjaśniać) | io chiarisco, tu chiarisci, lui chiarisce, noi chiariamo, voi chiarite, loro chiariscono |
| condire [konˈdi:re] (przyprawiać, doprawiać) | io condisco, tu condisci, lui/lei condisce, noi condiamo, voi condite, loro condiscono |
| costruire [kostruˈi:re] (budować) | io costruisco, tu costruisci, lui/lei costruisce, noi costruiamo, voi costruite, loro costruiscono |
| diminuire [diminuˈi:re] (zmniejszać, obniżać) | io diminuisco, tu diminuisci, lui/lei diminuisce, noi diminuiamo, voi diminuite, loro diminuiscono |
| garantire [garanˈti:re] (gwarantować, poręczać) | io garantisco, tu garantisci, lui/lei garantisce, noi garantiamo, voi garantite, loro garantiscono |
| preferire [prefeˈri:re] (woleć) | io garantisco, tu garantisci, lui/lei garantisce, noi garantiamo, voi garantite, loro garantiscono |
| pulire [puˈli:re] (czyścić) | io pulisco, tu pulisci, lui/lei pulisce, noi puliamo, voi pulite, loro puliscono |
| restituire [restituˈi:re] (oddawać, zwracać) | io restituisco, tu restituisci, lui/lei restituisce, noi restituiamo, voi restituite, loro restituiscono |
| riferire [rifeˈri:re] (relacjonować, nawiązywać do czegoś) | io riferisco, tu riferisci, lui/lei riferisce, noi riferiamo, voi riferite, loro riferiscono |
| riuscire [riuʃˈʃi:re] (udawać się) | io riesco, tu riesci, lui/lei riesce, noi riusciamo, voi riuscite, loro riescono |
| sparire [spaˈri:re] (znikać) | io sparisco, tu sparisci, lui/lei sparisce, noi spariamo, voi sparite, loro spariscono |
| spedire [speˈdi:re] (wysyłać) | io spedisco, tu spedisci, lui/lei spedisce, noi spediamo, voi spedite, loro spediscono |
| unire [uˈni:re] (łączyć) | io unisco, tu unisci, lui/lei unisce, noi uniamo, voi unite, loro uniscono |
Przykłady zdań w czasie teraźniejszym z czasownikami grupy III w wersji polsko-włoskiej
| Autobusy do portu lotniczego Rzym-Fiumicino jeżdżą co pół godziny. | Gli autobus per l’aeroporto di Roma- Fiumicino partono ogni mezz’ora |
| Bez pracy nie ma kołaczy. [dosł. Kto śpi, nie łowi ryb.] | Chi dorme non piglia pesci. |
| Co się stanie, jeśli nie zwróci się na czas książki do biblioteki? | Cosa succede se non si restituisce un libro in biblioteca in tempo? |
| Czuję się teraz znacznie lepiej. | Adesso mi sento molto meglio. |
| Dlaczego jestem zmęczony, ale nie udaje mi się zasnąć? | Perché sono stanco ma non riesco a dormire? |
| Dlaczego jeszcze nie śpisz? | Perché ancora non dormi? |
| Do czego to służy? | A che cosa serve? |
| Doskonale pana/panią rozumiem. | La capisco perfettamente. |
| Jeśli jest wam za ciepło, otwórzcie okno. | Si avete troppo caldo, aprite la finestra. |
| Jutro wyjeżdżam nad morze. | Domani parto per il mare. |
| Kiedy wyjeżdżasz do Włoch? | Quando parti per l’Italia? |
| Kończę pracę codziennie o godzinie piętnastej trzydzieści. | Finisco il lavoro ogni giorno alle tre e mezza di pomeriggio. |
| Ludzie uciekają z kraju z powodu przemocy i gróźb grup przestępczych lub ugrupowań zbrojnych. | La gente fugge dal paese a causa della violenza e delle minacce di bande di criminali o dei gruppi armati. |
| Mama ubiera dziecko. | La mamma veste il bambino. |
| Myję okna w domu. | Pulisco i vetri di casa. |
| Nawet dziecko to rozumie. | Lo capisce anche un bambino. |
| Nie jest tak łatwo uciec z więzienia. | Non è così facile fuggire di prigione. |
| Nie mogę sobie przypomnieć tego nazwiska. | Il nome mi sfugge. |
| Nie potrzebuję niczyjej pomocy. | Non mi serve l’aiuto di nessuno. |
| Nie rozumiem cię. | Non ti capisco. |
| Nie słyszę cię. | Non ti sento. |
| O której godzinie kończy się ten film? | A che ora finisce questo film? |
| O której godzinie odjeżdża najbliższy pociąg do Civitavecchia? | A che ora parte il prossimo treno per Civitavecchia? |
| O której godzinie wylatuje samolot z Rzymu? | A che ora parte l’aereo da Roma? |
| Oferujemy państwu siedem eleganckich sal bankietowych o powierzchni całkowitej siedmiuset metrów kwadratowych. | Vi offriamo sette eleganti sale banchetti con una superficie totale di settecento metri quadrati. |
| Oferuję prywatne lekcje z j. angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego i włoskiego na wszystkich poziomach. | Offro lezioni private di inglese, francese, spagnolo e italiano per tutti i livelli. |
| Organizacja Narodów Zjednoczonych zrzesza prawie wszystkie kraje świata. | L’Organizzazione delle Nazioni Unite riunisce quasi tutti i Paesi del mondo. |
| Otwórz oczy. | Apri gli occhi. |
| Płacz nic tu nie pomoże. | Piangere non serve a niente. |
| Potrafię spać cały dzień jak suseł. | Sono capace di dormire tutto il giorno come un ghiro. |
| Potrzebuję pomocy mechanika samochodowego. | Mi serve l’aiuto di un meccanico di automobili. |
| Potrzebuję trochę czasu. | Mi serve un po’ di tempo. |
| Przedstawienie kończy się o dziewiątej wieczorem. | Lo spettacolo finisce alle nove di sera. |
| Przepraszam, czy mogę otworzyć okno? | Scusi, posso aprire la finestra? |
| Przyprawiam pieczeń solą i pieprzem. | Condisco l’arrosto con sale e pepe. |
| Samolot znika z radarów kilka minut po starcie. | L’aereo sparisce dai radar pochi minuti dopo il decollo. |
| Słyszę to po raz pierwszy. | Lo sento per la prima volta. |
| Szybko się ubieram. | Mi vesto velocemente. |
| To jest do niczego. / To się do niczego nie nadaje. | Non serve a nulla / a niente. |
| Wiele osób lubi spać do późna / dłużej w weekendy. | Molte persone amano dormire fino a tardi / più a lungo durante il fine settimana. |
| Większość migrantów ucieka z własnego kraju z powodu represji, głodu i upadku gospodarki. | La maggior parte dei migranti fugge dal proprio paese a causa della repressione, della carestia e del declino economico. |
| Wolę kawę od herbaty. | Preferisco il caffè al tè. |
| Wolę odrabiać lekcje wieczorem. | Preferisco fare i compiti la sera. |
| Woli pan/pani miejsce przy oknie czy przy przejściu? – Wolę przy oknie, dziękuję. | Preferisce un posto vicino al finestrino o al corridoio? – Preferisco il finestrino, grazie. |
| Wszystkie świadczone przez nas usługi są już wliczone w cenę. | Tutti i servizi che offriamo sono già inclusi nel prezzo. |
| Wszystko dobre, co się dobrze kończy. | Tutto è bene quel che finisce bene. |
| Wysyłam tobie prezent urodzinowy. | Ti spedisco un regalo di compleanno. |
| Z każdym dniem czuję się coraz lepiej. | Ogni giorno mi sento meglio. |
| Z którego peronu odjeżdża pociąg do Bari? | Da che binario parte il treno per Bari? |
| Zaleca się czyścić zegarek chusteczką z mikrofibry. | Si consiglia di pulire un orologio con un panno in microfibra. |
| Znajomość języka włoskiego gwarantuje wiele możliwości zatrudnienia i podróżowania. | La conoscenza dell’italiano garantisce molte opportunità di lavoro e di viaggio. |
Foto: Parco Archeologico di Selinunte, Sicilia © ENIT – Agenzia Nazionale del Turismo (Italia)