W języku włoskim czasowniki odmieniają się według określonego modelu koniugacyjnego. Wyróżnia się trzy grupy czasowników tworzące koniugacje. Są to:
– czasowniki zakończone na -ARE
– czasowniki zakończone na -ERE
– czasowniki zakończone na -IRE
Czasowniki grupy I zakończone na -ARE stanowią najliczniejszą grupę i tworzą czas teraźniejszy trybu oznajmującego (il presente indicativo) przez „odcięcie” od bezokolicznika zakończenia -ARE i dodanie do tematu odpowiednich końcówek.
Wzór odmiany czasownika parlare [parˈla:re] (mówić, rozmawiać)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| io parlo (ja mówię) | noi parliamo (my mówimy) |
| tu parli (ty mówisz) | voi parlate (wy mówicie) |
| lui / lei parla (on / ona mówi) | loro parlano (oni / one mówią) |
Uwaga! W trzeciej osobie liczby mnogiej akcent pada na trzecią sylabę od końca, a nie, jak w języku polskim, na drugą.
W przypadku czasowników kończących się na -care (np. cercare – szukać) i -gare (np. pagare – płacić) w drugiej osobie liczby pojedynczej i pierwszej osobie liczby mnogiej dodatkowo wstawiamy w pisowni literę „h”, żeby zachować wymowę, na przykład:
io cerco, tu cerchi, noi cerchiamo
io pago, tu paghi, noi paghiamo
W języku włoskim występują również czasowniki nieregularne, których odmiana różni się od podstawowych trzech typów koniugacyjnych. Różnice najczęściej występują w temacie czasownika. Czasowniki te poznamy w kolejnych wpisach.
Włoski czas teraźniejszy presente di indicativo stosuje się w takich samych sytuacjach jak w języku polskim, czyli do przedstawiania czynności i zdarzeń zachodzących w chwili mówienia, które mają charakter ogólny, codzienny, zwyczajowy, powtarzający się, do wyrażania ogólnych prawd (m.in. w aforyzmach i przysłowiach), ale także do wyrażania czynności i zdarzeń mających nastąpić w niedalekiej przyszłości np. jutro, za kilka dni lub tygodni. Ponadto stosuje się go przy opisywaniu dzieł sztuki, literatury, filmu itp. należących do przeszłości, ale aktualnych w chwili mówienia oraz przy opowiadaniu wydarzeń z przeszłości w celu przybliżenia i ożywienia narracji.
Odmiana wybranych czasowników grupy I w czasie teraźniejszym
| abitare [abiˈta:re] (mieszkać) | io abito, tu abiti, lui/lei abita, noi abitiamo, voi abitate, loro abitano |
| aiutare [aiuˈta:re] (pomagać) | io aiuto, tu aiuti, lui/lei aiuta, noi aiutiamo, voi aiutate, loro aiutano |
| amare [aˈma:re] (kochać) | io amo, tu ami, lui/lei ama, noi amiamo, voi amate, loro amano |
| arrivare [arriˈva:re] (przychodzić, przybywać, przyjeżdżać) | io arrivo, tu arrivi, lui/lei arriva, noi arriviamo, voi arrivate, loro arrivano |
| ascoltare [askolˈta:re] (słuchać) | io ascolto, tu ascolti, lui/lei ascolta, noi ascoltiamo, voi ascoltate, loro ascoltano |
| aspettare [aspetˈta:re] (czekać, oczekiwać) | io aspetto, tu aspetti, lui/lei aspetta, noi aspettiamo, voi aspettate, loro aspettano |
| ballare [balˈla:re] (tańczyć) | io ballo, tu balli, lui/lei balla, noi balliamo, voi ballate, loro ballano |
| camminare [kammiˈna:re] (chodzić, poruszać się, spacerować) | io cammino, tu cammini, lui/lei cammina, noi camminiamo, voi camminate, loro camminano |
| cercare [tʃerˈka:re] (szukać) | io cerco, tu cerchi, lui/lei cerca, noi cerchiamo, voi cercate, loro cercano |
| cominciare [kominˈtʃa:re] (zaczynać, rozpoczynać) | io comincio, tu cominci, lui/lei comincia, noi cominciamo, voi cominciate, loro cominciano |
| comprare [komˈpra:re] (kupować) | io compro, tu compri, lui/lei compra, noi compriamo, voi comprate, loro comprano |
| contare [konˈta:re] (liczyć) | io conto, tu conti, lui conta, noi contiamo, voi contate, loro contano |
| costare [kosˈta:re] (kosztować) | io costo, tu costi, lui/lei costa, noi costiamo, voi costate, loro costano |
| cucinare [kutʃiˈna:re] (gotować) | io cucino, tu cucini, lui/lei cucina, noi cuciniamo, voi cucinate, loro cucinano |
| dannegiare [dannedˈdʒa:re] (uszkadzać) | io danneggio, tu danneggi, lui/lei danneggia, noi danneggiamo, voi danneggiate, loro danneggiano |
| dimenticare [dimentiˈka:re] (zapominać, nie pamiętać) | io dimentico, tu dimentichi, lui/lei dimentica, noi dimentichiamo, voi dimenticate, loro dimenticano |
| entrare [enˈtra:re] (wchodzić) | io entro, tu entri, lui/lei entra, noi entriamo, voi entrate, loro entrano |
| fumare [fuˈma:re] (palić, dymić) | io fumo, tu fumi, lui/lei fuma, noi fumiamo, voi fumate, loro fumano |
| giocare [dʒoˈka:re] (grać, bawić się) | io gioco, tu giochi, lui/lei gioca, noi giochiamo, voi giocate, loro giocano |
| guardare [guarˈda:re] (patrzeć, oglądać, strzec) | io guardo, tu guardi, lui/lei guarda, noi guardiamo, voi guardate, loro guardano |
| impararer [impaˈra:re] (uczyć się) | io imparo, tu impari, lui/lei impara, noi impariamo, voi imparate, loro imparano |
| insegnare [inseɲˈɲa:re] (czyć kogoś) | io insegno, tu insegni, lui/lei insegna, noi insegniamo, voi insegnate, loro insegnano |
| lasciare [laʃˈʃa:re] (zostawić, porzucić, zapomnieć) | io lascio, tu lasci, lui/lei lascia, noi lasciamo, voi lasciate, loro lasciano |
| lavare [laˈva:re] (myć, zmywać) | io lavo, tu lavi, lui/lei lava, noi laviamo, voi lavate, loro lavano |
| lavorare [lavoˈra:re] (pracować) | io lavoro, tu lavori, lui/lei lavora, noi lavoriamo, voi lavorate, loro lavorano |
| mangiare [manˈdʒa:re] (jeść) | io mangio, tu mangi, lui/lei mangia, noi mangiamo, voi mangiate, loro mangiano |
| osservare [osserˈva:re] (obserwować) | io osservo, tu osservi, lui/lei osserva, noi osserviamo, voi osservate, loro osservano |
| pagare [paˈga:re] (płacić) | io pago, tu paghi, lui/lei paga, noi paghiamo, voi pagate, loro pagano |
| pensare [penˈsa:re] (myśleć, rozmyślać) | io penso, tu pensi, lui/lei pensa, noi pensiamo, voi pensate, loro pensano |
| prenotare [prenoˈta:re] (rezerwować) | io prenoto, tu prenoti, lui/lei prenota, noi prenotiamo, voi prenotate, loro prenotano |
| portare [porˈta:re] (nieść, przynosić) | io porto, tu porti, lui/lei porta, noi portiamo, voi portate, loro portano |
| provare [proˈva:re] (próbować, przymierzać) | io provo, tu provi, lui/lei prova, noi proviamo, voi provate, loro provano |
| riposare [ripoˈsa:re] (odpoczywać) | io riposo, tu riposi, lui riposa, noi riposiamo, voi riposate, loro riposano |
| ritirare [ritiˈra:re] (odebrać, wycofać) | io ritiro, tu ritiri, lui ritira, noi ritiriamo, voi ritirate, loro ritirano |
| sperare [speˈra:re] (mieć nadzieję) | io spero, tu speri, lui/lei spera, noi speriamo, voi sperate, loro sperano |
| studiare [stuˈdia:re] (studiować, uczyć się) | io studio, tu studi, lui/lei studia, noi studiamo, voi studiate, loro studiano |
| suonare [suoˈna:re] (grać na instrumencie muzycznym, dzwonić) | io suono, tu suoni, lui/lei suona, noi suoniamo, voi suonate, loro suonano |
| tornare [torˈna:re] (wracać, powracać) | io torno, tu torni, lui/lei torna, noi torniamo, voi tornate, loro tornano |
| viaggiare [viadˈdʒa:re] (podróżować, jechać) | io viaggio, tu viaggi, lui/lei viaggia, noi viaggiamo, voi viaggiate, loro viaggiano |
| vietare [vieˈta:re] (zabraniać) | io vieto, tu vieti, lui/lei vieta, noi vietiamo, voi vietate, loro vietano |
Przykłady zdań w czasie teraźniejszym z czasownikami grupy I w wersji polsko-włoskiej
| Chętnie gramy w tenisa. | Volentieri giochiamo a tennis. |
| Ciągle uczę się nowych włoskich słów. | Continuo ad imparare sempre nuove parole italiane. |
| Co ciebie niepokoi? | Che cosa ti preoccupa? |
| Co sądzicie o wojnie w Ukrainie? | Che cosa pensate della guerra in Ucraina? |
| Dlaczego zostawiasz wszystko na ostatnią chwilę? | Perché lasci tutto all’ultimo momento? |
| Dzwoni telefon. | Suona il telefono. |
| Gdy jestem w kinie, zapominam o wszystkim. | Quando sono al cinema mi dimentico di tutto. |
| Gdzie mieszkasz? – Mieszkam w Krakowie. | Dove abiti? – Abito a Cracovia. |
| Gdzie uczysz się / studiujesz? | Dove studi? |
| Gdzie znajdę stanowisko odpraw? | Dove trovo il banco check in? |
| Gdzie znajduje się stacja kolejowa? | Dove si trova la stazione dei treni? |
| Ile kosztuje podróż na Islandię? | Quanto costa un viaggio in Islanda? |
| Ile kosztuje pokój jednoosobowy za noc w tym hotelu? | Quanto costa una camera singola a notte in questo albergo? |
| Jak często grasz w karty? | Quanto spesso giochi a carte? |
| Jak przyłączyć się do Wojsk Obrony Terytorialnej? | Come entrare nelle Forze di difesa territoriale? |
| Jak ten czas leci! | Come vola il tempo! |
| Jaki rozmiar butów pan/-i nosi? | Che numero di scarpe porta? |
| Jaskółki i bociany zawsze powracają na wiosnę. | Le rondini e le cicogne sempre tornano in primavera. |
| Jem pizzę z szynką, pieczarkami i mozzarellą. | Mangio la pizza con prosciutto, funghi champignon e mozzarella. |
| Jutro przyjeżdża mój ojciec. | Domani arriva mio padre. |
| Kocham cię! | Ti amo! |
| Kto uczy tutaj włoskiego? | Chi insegna qui italiano? |
| Kupimy bilety online czy na stacji kolejowej? | Compriamo i biglietti online o alla stazione dei treni? |
| Mamy nadzieję zwyciężymy w kolejnym meczu. | Speriamo di vincere la prossima partita. |
| Mam zamiar zmienić mieszkanie i znaleźć nową pracę. | Penso di cambiare casa e di trovare un nuovo lavoro. |
| Moja mama bardzo dobrze gotuje. | La mia mamma cucina molto bene. |
| Mówię po angielsku, włosku i hiszpańsku. | Parlo inglese, italiano e spagnolo. |
| Na lekcjach WF-u zazwyczaj gramy w piłkę nożną, siatkówkę lub koszykówkę. | Alle lezioni di educazione fisica di solito giochiamo a calcio, a pallavolo o a pallacanestro. |
| Niestety nie mówię jeszcze dobrze po włosku. | Purtroppo non parlo ancora bene italiano. |
| Od czasu do czasu organizujemy imprezę. | Di tanto in tanto organizziamo una festa. |
| On nosi okulary. | Lui porta gli occhiali. |
| On obserwuje ptaki. | Lui osserva gli uccelli. |
| Płacisz kartą czy gotówką? | Tu paghi con la carta o in contanti? |
| Podczas pobytu na lotnisku nie zostawiam mojego bagażu bez opieki. | Non lascio il mio bagaglio incustodito durante la permanenza in aeroporto. |
| Pomagamy Ukrainie. | Aiutiamo l’Ucraina. |
| Pracuję jako nauczyciel w szkole. | Lavoro come insegnante a scuola. |
| Przylecę do Rzymu o godz. 9:00. | Arrivo in Roma alle 9:00. |
| Przyjedziemy z Francji jutro wieczorem. | Arriviamo dalla Francia domani sera. |
| Regularnie jem i często uprawiam sport. | Mangio regolarmente e spesso pratico lo sport. |
| Rozpoczynam służbę wojskową. | Comincio il servizio militare. |
| Słuchamy włoskiej muzyki. | Ascoltiamo la musica italiana. |
| Szkoła zaczyna się we wrześniu. | La scuola inizia / comincia a settembre. |
| Szukam dobrze płatnej pracy. | Cerco un lavoro ben pagato. |
| Śpiewam znaną na całym świecie piosenkę włoską pod tytułem L’italiano. | Canto una canzone italiana famosa in tutto il mondo intitolata L’italiano. |
| Ten zespół śpiewa piosenkę Sarà perché ti amo. | Questo gruppo canta la canzone Sarà perché ti amo. |
| Unikam jedzenia słodyczy. | Evito di mangiare dolci. |
| Wieczorem oglądam telewizję włoską. | Di sera guardo la televisione italiana. |
| Wielu studentów wykazuje zainteresowanie kulturą i językiem włoskim. | Molti studenti universitari manifestano un interesse per la cultura e la lingua italiana. |
| Wielu turystów (włoskich i zagranicznych) podróżuje pociągiem. | Molti turisti (italiani e stranieri) viaggiano in treno. |
| Wrócę za dwa lub trzy tygodnie. | Torno fra due o tre settimane. |
| Wszyscy czekają w kolejce. | Tutti aspettano in fila. |
| Wybiorę wszystkie pieniądze z banku. | Ritiro tutti i soldi della banca. |
| Zarezerwuję pokój na jedną noc w tym hotelu. | Prenoto una camera per una notte in questo albergo. |
| Zawsze kupuję owoce i warzywa. | Compro sempre la frutta e la verdura. |
| Ziemia obraca się wokół Słońca. | La Terra gira intorno al Sole. |
| Zmywam teraz naczynia. | Adesso lavo i piatti. |
Foto: Gondole in Venezia © ENIT – Agenzia Nazionale del Turismo (Italia)