Zaimki nieokreślone „jemand“, „niemand“ (Die Indefinit-pronomen „jemand“, „niemand“)

Sitzstatue eines römischen Kaisers mit dem Kopf von Kaiser Trajan, 1. Jh. n. Chr., Das Pergamonmuseum, Berlin

Zaimek jemand (ktoś) oznacza bliżej nieokreśloną lub nieznaną osobę lub grupę osób. Zaimek niemand (nikt) jest zaprzeczeniem zaimka jemand i znaczy tyle co „żadna osoba”.

Inaczej niż w języku polskim, gdzie zaimek nieokreślony „nikt” występuje w zdaniu zawsze w połączeniu ze słowem „nie”, w języku niemieckim zdania z zaimkiem niemand nie wymagają dodatkowego zaprzeczenia.

Oba zaimki używane są tylko w liczbie pojedynczej.

Wzór odmiany zaimków nieokreślonych jemandniemand

Fall (przypadek) jemand niemand
Nominativ (mianownik) jemand (ktoś) niemand (nikt)
Genitiv (dopełniacz) jemandes (kogoś) niemandes (nikogo)
Dativ (celownik) jemandem / jemand (komuś) niemandem / niemand (nikomu)
Akkusativ (biernik) jemanden / jemand (kogoś) niemanden / niemand (nikogo)

a) Według słownika języka niemieckiego Duden zaimki jemandniemand można zapisywać w celowniku i bierniku w dwojaki sposób: z końcówką fleksyjną lub bez niej. Obie formy są poprawne, jednak w bierniku preferuje się formę bezkońcówkową, na przykład:

Ich kenne niemand(en), der so etwas kann. – Nie znam nikogo, kto coś takiego potrafi.
Sie hat niemand(en) gesehen und mit niemand(em) gesprochen. – Nikogo nie widziała i z nikim nie rozmawiała.
Er wartet seit vielen Stunden auf jemand(en). – Czeka na kogoś od wielu godzin.

b) W przypadku występowania zaimka niemand z przysłówkiem anders według słownika języka niemieckiego Duden preferuje się formę bezkońcówkową zaimka, na przykład:

Er wollte niemand anders um sich haben;
oder: Er wollte niemand anderen um sich haben;
seltener: Er wollte niemanden anders um sich haben.

c) Zaimki w dopełniaczu występują niezmiernie rzadko i zazwyczaj zastępowane są innymi zwrotami, na przykład:

auf jemandes Hilfe angewiesen sein (w mowie potocznej zastępuje się zwrotem: auf die Hilfe von jemand anderem angewiesen sein)
Das ist (liegt) in niemand(e)s Interesse. – To nie leży w niczyim interesie.
Das ist jemand(e)s anderen Behauptung. – To jest twierdzenie kogoś innego.
Er ist niemand(e)s Feind. – On nie jest niczyim wrogiem.
Wie kann man jemand(e)s Charakter beurteilen? – Jak można ocenić kogoś charakter?

Przykłady zdań do analizy w wersji niemiecko-polskiej

Aufgrund steigender Energiepreise soll niemand seine Wohnung verlieren.Nikt nie powinien tracić swojego mieszkania z powodu rosnących cen energii.
Beim Aussteigen aus dem Zug habe ich jemand(en) gebeten, mein Gepäck aus dem Fach zu nehmen.Podczas wysiadania z pociągu poprosiłem kogoś o zdjęcie mojego bagażu z półki.
Das kannst du jemand anderem erzählen!Nie ze mną takie numery!
Krieg ist nicht in unserem Interesse und es sollte in niemandes Interesse seinWojna nie jest w naszym interesie i nie powinna być w niczyim interesie.
Du musst dich vor niemandem schämen.Nie musisz się przed nikim wstydzić.
Ein Gläschen in Ehren kann niemand verwehren.Następna szklaneczka [wódeczki] nikomu nie zaszkodzi.
Erkennst du jemand(en)? Rozpoznajesz kogoś?
Es gibt in meinem Bekanntenkreis niemanden, der … / Es gibt in meinem Bekanntenkreis niemand, der …W gronie (kręgu) moich znajomych nie ma nikogo, kto ...
Es soll niemand Angst haben.Nikt nie powinien bać się.
Frag jemand anderen!Zapytaj kogoś innego!
Gibt es jemand(en), der jetzt die Kinder betreut?Czy jest ktoś, kto teraz opiekuje się dziećmi?
Haben Sie mit jemand(en) gesprochen? – Nein, ich habe mit niemand(em) gesprochen.Czy rozmawiał/-a pan/-i z kimś? – Nie, z nikim nie rozmawiałem/-am.
Haben wird jemand(en) vergessen?Czy o kimś zapomnęliśmy?
Hast du jemand(en) gesehen?Widziałeś kogoś?
Hat daran überhaupt jemand Interesse?Czy to w ogóle kogoś interesuje?
Heute habe ich jemand(en) getroffen, den ich seit drei Jahren nicht gesehen habe.Dzisiaj spotkałem kogoś, kogo nie widziałem od trzech lat.
Hoffentlich findet sich jemand für diese Arbeit.Miejmy nadzieję, że znajdzie się ktoś do tej pracy.
Ich gab jemand anderem die Briefe.Dałem komuś innemu te listy.
Ich habe niemand(en) gehört.Nikogo nie słyszałem/-am.
Ich höre jemand(en) auf dem Korridor.Słyszę kogoś na korytarzu.
Ich kenne jemand(en), der ein gelbes Sportauto hat.Znam kogoś, kto ma żółty sportowy samochód.
Ich kenne jemand(en), der schon dort gewesen ist.Znam kogoś, kto już tam był.
Ich kenne niemand(en), der so viel verdient.Nie znam nikogo, kto tak dużo zarabia.
Ich möchte mit niemandem darüber reden. / Ich möchte mit niemand darüber reden.Nie chciałbym z nikim o tym rozmawiać.
Ich muss mich mit jemandem darüber beraten.Muszę poradzić się kogoś.
Ich muss sofort mit jemandem sprechen.Muszę z kimś natychmiast porozmawiać.
Ist hier jemand, der Deutsch spricht?Czy jest tutaj ktoś, kto mówi po niemiecku?
Ist jemand da?Jest tu ktoś?
Jemand anders sollte mit ihnen reden.Ktoś inny powinien z nimi (po)rozmawiać.
Jemand hat das gestohlen.Ktoś to ukradł.
Jemand hat die Tür geöffnet.Ktoś otworzył drzwi.
Jemand hat gerade nach dir gefragt.Ktoś właśnie o ciebie pytał.
Jemand hat im Gebäude ein Feuer ausgelöst. Ktoś zaprószył ogień w budynku.
Jemand hat mir eine E-Mail geschickt.Ktoś przysłał mi e-maila.
Jemand hat mir Platz in der Schlange gemacht.Ktoś ustąpił mi miejsca w kolejce.
Jemand hat seine Fingerabdrücke zurückgelassen.Ktoś zostawił swoje odciski palców.
Jemand muss ihn gewarnt haben.Ktoś musiał go ostrzec.
Jemand sollte einen Arzt rufen!Niech ktoś wezwie lekarza!
Jemand wartet auf dich.Ktoś na ciebie czeka.
Kannst du auf jemand zugehen und ihn fragen.Czy możesz do kogoś podejść i zapytać?
Kannst du jemand(en) fragen?Możesz się kogoś zapytać?
Könnte mich jemand vom Flughafen Berlin Brandenburg abholen?Czy ktoś mógłby odebrać mnie z lotniska Berlin Brandenburg?
Man braucht niemandes Erlaubnis, dies zu tun.Nie potrzeba niczyjej zgody, żeby to zrobić.
Man kann hier niemandem / niemand vertrauen.Nie można tutaj nikomu ufać.
Meine Arbeit wurde von niemandem richtig eingeschätzt. Moja praca nie została przez nikogo właściwie doceniona.
Meldet sich jemand freiwillig?Czy ktoś zgłasza się na ochotnika?
Möchte jemand das Wort ergreifen?Czy chciałby ktoś zabrać głos?
Niemand bekannte sich zu dem Anschlag.Nikt nie przyznał się do zamachu.
Niemand fühlt sich für die Kostenübernahme zuständig.Nikt nie poczuwa się do przejęcia kosztów.
Niemand hat die Absicht, eine Mauer zu errichtenNikt nie ma zamiaru wznosić muru.
Niemand hat mich davor gewarnt.Nikt mnie przed tym nie ostrzegał.
Niemand ist unersetzbar.Nikt nie jest niezastąpiony.
Niemand ist zu Hause.Nikogo nie ma w domu.
Niemand kam gestern zu mir. Nikt wczoraj do mnie nie przyszedł.
Niemand regierte Japan länger als er.Nikt nie rządził Japonią dłużej niż on.
Niemand von uns ist fehlerfrei.Nikt z nas nie jest nieomylny.
Niemand weiß, ob sich neue Corona-Mutationen entwickeln.Nikt nie wie czy rozwiną się nowe mutacje koronawirusa.
Niemand will in einen Krieg hineingezogen werden.Nikt nie chce być wciągnięty w wojnę.
Niemand wird im Stich gelassen.Nikt nie zostanie na lodzie.
Niemand wusste, wo er sich versteckt hat.Nikt nie wiedział, gdzie się on ukrył.
Niemand, den ich kenne, hat Corona.Nikt, kogo znam, nie ma koronawirusa.
Reden Sie mit jemandem darüber, der … / Reden Sie mit jemand darüber, der …Proszę porozmawiać o tym z kimś, kto ...
Sicher gibt es in Ihrem Bekanntenkreis jemand, der … / Sicher gibt es in Ihrem Bekanntenkreis jemanden, der …Z pewnością w gronie (kręgu) pana/-i znajomych jest ktoś, kto ...
Sie brauchte niemandes Hilfe.Nie potrzebowała niczyjej pomocy.
Sie ist jemand, der sich gut zu helfen weiß.Ona jest kimś, kto zawsze potrafi sobie poradzić.
Sie müssen mich mit jemand(em) verwechselt haben.Musiał mnie pan z kimś pomylić.
Sie verneigt sich vor niemandem als vor Gott und dem König.Kłania się wyłącznie Bogu i królowi.
Verrate es bitte niemand(em). Proszę nie zdradzać tego nikomu.
Vor Unfällen ist niemand sicher.Wypadki zagrażają wszystkim.
Wenn du niemandes Rat annehmen willst, dann kann dir auch niemand helfen.Jeżeli nie chcesz zaakceptować niczyjej rady, to nikt tobie nie może pomóc.
Wir lassen niemand(en) allein und bewältigen diese Krise gemeinsam.Nikogo nie zostawimy samego i wspólnie przezwyciężymy ten kryzys.
Wollen Sie mit jemand anders sprechen? / Wollen Sie mit jemand anderem sprechen?Czy chce pan/-i z kimś innym porozmawiać?

Ich wünsche Dir alles Gute!