Der Berliner Fernsehturm ist neben dem Reichstag und dem Brandenburger Tor das wichtigste Wahrzeichen Berlins. Mit der Antenne ist er 368 Meter hoch und damit das höchste Bauwerk Berlins und zugleich ganz Deutschlands. Jährlich wird über eine Million Touristen auf seine Aussichtplattform gefahren und daher zählt man ihn zu den zehn beliebtesten Sehenswürdigkeiten in Deutschland.
Wieża telewizyjna w Berlinie jest obok Reichstagu i Bramy Brandenburskiej najważniejszym symbolem Berlina. Łącznie z anteną liczy 368 m wysokości i jest najwyższym budynkiem w Berlinie i zarazem w całych Niemczech. Każdego roku na jej taras widokowy wjeżdża ponad milion turystów i dlatego zalicza się ją do dziesięciu najbardziej popularnych atrakcji turystycznych w Niemczech.
Schon im Jahr 1952 begann die Deutsche Post mit der Planung eines Fernsehturms für Berlin, der als Rundfunksender für Hörfunk und Fernsehen der DDR dienen sollte. Die Behörden suchten nach einem entsprechenden Standort und haben ursprünglich die am Rande von Berlin gelegenen Müggelbergen gewählt. Topographisch gesehen bildeten sie die höchste Erhebung im Berliner Umfeld. Im Mai 1954 wurde die Standortgenehmigung erteilt. Die Höhe des Turmes war mit 130 Metern geplant. Nach Durchführung eines Teils der Bauarbeiten erwies sich jedoch, dass der Standort nur acht Kilometer vom Flughafen Berlin-Schönefeld entfernt liege und der Turm durch seine Höhe den Flugbetrieb zu gefährden drohe. Wegen der geringen Kompromissbereitschaft, die Turmhöhe zu reduzieren, wurden die schon gestarteten Bauarbeiten endgültig am 15. November 1956 eingestellt. Der bis dahin fertig gestellte Gebäudestumpf des Fernsehturms mit zwei Obergeschossen wurde wetterfest gemacht und später für Abhöranlagen des Ministeriums für Staatssicherheit genutzt. Heute dient er unter anderem als Richtfunkknoten.
Już w 1952 r. Deutsche Post zaczęła planować budowę wieży telewizyjnej dla Berlina, która miała służyć jako radiowa i telewizyjna stacja nadawcza NRD. Władze szukały odpowiedniej lokalizacji i początkowo wybrały leżące na obrzeżach Berlina wzgórza Müggelbergen. Pod względem topograficznym stanowiły one najwyższe wzniesienie w okolicach Berlina. W maju 1954 r. wydano zezwolenie na lokalizację. Wysokość wieży zaplanowano na 130 m. Po wykonaniu części prac budowlanych okazało się jednak, że miejsce to znajduje się zaledwie osiem kilometrów od lotniska Berlin-Schönefeld i wieża z uwagi na jej wysokość zagrażałaby ruchowi lotniczemu. Z powodu braku gotowości do kompromisu, żeby zmniejszyć wysokość wieży, rozpoczęte prace budowlane zostały ostatecznie wstrzymane 15 listopada 1956 r. Ukończona do tego czasu konstrukcja budynku wieży z dwoma piętrami została zabezpieczona przed czynnikami atmosferycznymi i była później wykorzystywana na potrzeby urządzeń podsłuchowych Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD. Obecnie służy m.in. jako węzeł telekomunikacji radiowej.
1962 scheiterte das Fernsehturm-Projekt auf dem Gelände des Parks Friedrichshain, vor allem wegen der fehlenden Mittel und der enormen Kosten des Baus der Berliner Mauer. Eine der in Erwägung gezogenen Optionen war es damals auf einen zentralen Fernsehturm zu verzichten und vier kleinere Funkstandorte zu errichten.
W 1962 r. fiaskiem zakończył się projekt budowy wieży telewizyjnej na terenie parku miejskiego Friedrichshain, przede wszystkim z powodu braku środków i wysokich kosztów budowy muru berlińskiego. Jedną z rozważanych opcji była wówczas rezygnacja z jednej głównej wieży telewizyjnej i budowa czterech mniejszych stacji nadawczych.
Nach jahrelangen Diskussionen um den richtigen Standort sowie das Aussehen des Fernsehturmes entschied die damalige SED-Führung am 14. Juli 1964, den Fernsehturm westlich des Bahnhofs Alexanderplatz zu errichten. Die endgültige Entscheidung über die Lokalisierung des Bauwerkes war also politisch. Gleichzeitig beauftragte die SED-Führung mit der Gesamtleitung des Bauvorhabens Gerhard Kosel, den damaligen Präsidenten der Deutschen Bauakademie.
Po trwających latami dyskusjach w sprawie właściwej lokalizacji i kształtu wieży telewizyjnej ówczesne kierownictwo Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SED) zdecydowało w dniu 14 lipca 1964 r. o budowie wieży telewizyjnej na zachód od stacji kolejowej Alexanderplatz. Ostatecznie decyzja o lokalizacji budowli miała zatem charakter polityczny. Jednocześnie kierownictwo SED powierzyło zarządzanie przedsięwzięciem budowlanym Gerhardowi Koselowi, ówczesnemu przewodniczącemu Niemieckiej Akademii Budownictwa.
Der Bau des Fernsehturmes dauerte von 1965 bis 1969. Die Abrissarbeiten auf dem zukünftigen Turm-Terrain begannen am 20. März 1965. Insgesamt hat man 29.400 Quadratmetern Wohn-, Büro-, Verkaufs- und Lagerfläche abgerissen. Die ersten Arbeiten am Fundament begannen am 4. August 1965, sie waren bereits Ende 1965 fertiggestellt.
Budowa wieży telewizyjnej trwała od 1965 r. do 1969 r. Prace wyburzeniowe na terenie przyszłej wieży rozpoczęto 20 marca 1965 r. Łącznie wyburzono 29 400 m2 powierzchni mieszkalnej, biurowej, handlowej i magazynowej. Pierwsze prace przy fundamentach rozpoczęły się 4 sierpnia 1965 r., a zakończyły się pod koniec 1965 r.
Die Arbeiten gingen zügig voran, sodass bereits am 4. Oktober 1966 die 100 Meter-Höhenmarke überschritten und die endgültige Schafthöhe von 249 Metern schließlich am 16. Juni 1967 erreicht wurde. Der Berliner Fernsehturm wurde wegen des ungleichen Untergrunds auf einer variablen Tiefe zwischen 2,70 und 5,80 Metern gegründet. Der Außendurchmesser des Ringfundaments beträgt 42 Meter. Insgesamt wurden für die Erstellung des 26.000 Tonnen schweren Schaftes 8000 Kubikmeter Beton benötigt.
Prace postępowały w szybkim tempie, dzięki czemu już 4 października 1966 r. przekroczono 100-metrowy próg wysokości, a ostateczną wysokość trzonu wieży – 249 m – osiągnięto 16 czerwca 1967 r. Z powodu nierównego podłoża wieża posadowiona została na zmiennej głębokości od 2,7 m do 5,8 m. Zewnętrzna średnica pierścienia fundamentu wynosi 42 m. Łącznie do wykonania trzonu ważącego 26 000 ton potrzebowano 8 000 m3 betonu.
Parallel zum Aufbau des Trägerschaftes gingen die Vorarbeiten für die Turmkugel voran. Die Arbeitsgruppe VEB Ipro hatte das Verfahren zur Montage der Kugel auf den Stahlbetonschaft ausgearbeitet, wonach die Kugel in 120 Segmente aufgeteilt am Boden zusammengesetzt werden konnte. Dafür wurde im April 1967 auf der Baustelle zwischen Marienkirche und dem Roten Rathaus eine 35 Meter hohe Nachbildung des Schaftes errichtet, an der die Kugelsegmente vormontiert wurden. Der Edelstahl wurde aus Westdeutschland importiert und die Thermofenster für die Aussichtsplattform und das Restaurant waren in Belgien angefertigt worden.
Równolegle do budowy trzonu nośnego trwały prace przygotowawcze do budowy kuli wieży. Grupa robocza VEB Ipro opracowała procedurę montażu kuli na stopie żelbetowej, przy czym kulę można było zmontować na podłożu, podzieloną na 120 segmentów. W tym celu w kwietniu 1967 r. na placu budowy między kościołem Marienkirche a Czerwonym Ratuszem wzniesiono 35-metrową replikę trzonu, na której wstępnie zmontowano segmenty sferyczne. Stal szlachetną sprowadzono z Niemiec Zachodnich, a okna termiczne do platformy widokowej i restauracji wykonano w Belgii.
Am Boden wurde zunächst das tragende Stahlgerüst der Kugel vorgefertigt, mit Kränen hat man dann die einzelnen Segmente angebracht. Vom 2. Januar bis zum 7. Februar 1968 wurde auf dem fertig betonierten Schaft ein Eisenbahnkran montiert. Am 29. März 1968 konnte damit das erste Kugelsegment nach oben transportiert werden. Das letzte Segmentstück wurde am 7. Oktober 1968 angebracht. Im Oktober 1968 erhielt der Turm seine Spitze und das über der Kugel befindliche Antennengerüst, sodass im folgenden Jahr der Innenausbau folgen konnte.
Na podłożu wstępnie przygotowano stalową konstrukcję nośną kuli i za pomocą żurawi nakładano poszczególne segmenty. Od 2 stycznia do 7 lutego 1968 r. przy wybetonowywanym trzonie montowano żuraw kolejowy. W ten sposób 29 marca 1968 r. można było przetransportować do góry pierwszy segment kuli. Ostatni segment został zamontowany 7 października 1968 r. W październiku 1968 r. wieża otrzymała również wierzchołek i rusztowanie antenowe nad kulą, dzięki czemu w następnym roku można było wykonać prace wykończeniowe.
Am 3. Oktober 1969 weihte Erster Sekretär der SED Walter Ulbricht zusammen und einer Delegation hochrangiger Begleiter, den Fernsehturm ein und gab das Startsignal für DFF 2, das zweite staatliche Programm der DDR. Damit begann in dem Land das Farbfernsehen auf zwei Kanälen. Für die Öffentlichkeit war der Turm ab dem 7. Oktober 1969 zugänglich, dem Tag der Republik.
W dniu 3 października 1969 r. I sekretarz SED Walter Ulbricht wraz z delegacją wysokich rangą towarzyszy dokonali uroczystego otwarcia wieży telewizyjnej i zainicjowali nadawanie drugiego programu państwowej telewizji NRD, DFF 2. Oznaczało to początek nadawania telewizji kolorowej w NRD na dwóch kanałach. Dla publiczności wieża stała się dostępna od 7 października 1969 r, tj. od Dnia Republiki.
Der Fernsehturm war für die DDR-Behörden ein Prestigeobjekt sein. Die Kugel des Fernsehturms sollte an die sowjetischen Sputnik-Weltraumsatelliten erinnern und in Rot, der Farbe des Sozialismus, erstrahlen. Was dabei nicht bedacht worden war, stellte die Westberliner Presse bald fest: wenn die Sonne auf die stählerne Kugel, bildet sich dort ein Widerschein in Form eines christlichen Kreuzes. Die DDR-Behörden ärgerten sich darüber, konnten jedoch nichts mehr daran ändern.
Wieża telewizyjna była dla władz NRD obiektem prestiżowym. Kula wieży telewizyjnej miała przypominać o sowieckich satelitach kosmicznych Sputnik i błyszczeć na czerwono, czyli w kolorze socjalizmu. To, czego nie przewidziano, odnotowała wkrótce zachodnioniemiecka prasa: gdy słońce świeci na stalową kulę, tworzy się tam odblask w postaci chrześcijańskiego krzyża. Złościło to władze NRD, lecz nie mogły już nic zmienić.
Am Bau des Fernsehturms waren mehrere Architekten und Ingenieure (u.a. Gerhard Kosel, Hermann Henselmann, Fritz Dieter, Günter Franke und Werner Neumann) beteiligt, die jahrelang nach seiner Fertigstellung für sich in Anspruch nahmen, allein und unabhängig die Gestalt des Bauwerks konzeptionell entworfen zu haben.
W budowę wieży telewizyjnej zaangażowanych było wielu architektów i projektantów (m.in. Gerhard Kosel, Hermann Henselmann, Fritz Dieter, Günter Franke i Werner Neumann), którzy przez lata po zakończeniu jej budowy przypisywali sobie samodzielne i niezależne zaprojektowanie budowli.
Völlig außer Kontrolle liefen die Baukosten, die schätzungsweise einen Höchststand von 132 Millionen Mark erreicht haben. Der Turm war mindestens viermal so teuer wie ursprünglich geplant. Eine genaue Schlussabrechnung wurde jedoch nie aufgestellt.
Całkowicie poza kontrolą znalazły się koszty budowy, które według szacunków osiągnęły rekordową wysokość ponad 132 mln marek. Wieża kosztowała co najmniej cztery razy więcej niż pierwotnie zakładano. Dokładnego rozliczenia końcowego nigdy jednak nie sporządzono.
Die Turmkugel hat 32 Meter Durchmesser, ein Volumen von rund 17.000 Kubikmetern und wiegt 4800 Tonnen. Der Kugel-Mittelpunkt befindet sich auf 213,78 Metern Höhe. Im Turmkorb in Form einer Kugel befinden sich sieben Ebenen. Nur die Besucherebenen sind mit Fenstern ausgestattet. Die allgemein zugängliche Aussichtsplattform mit einem Durchmesser von 24 Metern befindet sich auf 203,78 Metern. Es dürfen maximal 120 Personen gleichzeitig auf ihr sein, 60 davon im Barbereich.
Kula wieży ma 32 m średnicy, objętość 17 000 m3 i waży 4 800 ton. Punkt środkowy kuli znajduje na wysokości 213,78 m. W koszu wieży w kształcie kuli znajduje siedem poziomów. Tylko poziomy dla zwiedzających wyposażone są w okna. Ogólnodostępna platforma widokowa o średnicy 24 m znajduje się na wysokości 203,78 m. Przebywać na niej może jednoczenie maksymalnie 120 osób, w tym 60 w strefie baru.
Eine Etage höher, auf 207,53 Metern Höhe, befindet sich ein Drehrestaurant, Telecafé genannt. Sie verfügt über 40 Tische für 200 Gäste. Das Restaurant dreht sich innerhalb einer Stunde um 360°. Aus Brandschutzgründen befindet sich die Hauptküche des Restaurants am Fuße des Turms. Die Speisen werden mit dem Lift bis zum Restaurantgeschoss befördert, wo sie in einer kleinen Küche aufbereitet werden. Im Sommer sind die Aussichtsplattform mit Bar und das Drehrestaurant klimatisiert.
Jeden poziom wyżej, na wysokości 207,53 m, znajduje się restauracja obrotowa, zwana Telecafé. Dysponuje ona 40 stolikami dla 200 osób. Restauracja obraca się o 360° w ciągu godziny. Ze względu na ochronę przeciwpożarową, główna kuchnia restauracji znajduje się u podnóża wieży. Posiłki są transportowane windą na poziom restauracji, gdzie są przygotowywane w małej kuchni. Latem platforma widokowa z barem i restauracją obrotową są klimatyzowane.
In drei weiteren Geschossen auf 216, 220 und 224 Metern befinden sich Sendeanlagen für die Fernseh- und Rundfunktechnik und die Räume der Messtechniker. Der Antennenmast ist 118 Meter hoch, 245 Tonnen schwer und überwiegend aus Stahl gefertigt.
Na trzech dalszych poziomach na wysokości 216, 220 i 224 m znajdują się radiowe i telewizyjne urządzenia nadawcze oraz pomieszczenia techniki pomiarowej. Maszt anteny ma 118 m, waży 245 ton i wykonany jest w przeważającej części ze stali.
Innerhalb des Turmschafts verkehren drei Aufzüge, von denen zwei für die Besucher vorgesehen sind. Der dritte Aufzug ist dem Betriebspersonal der Technikräume vorbehalten. Die Aufzüge fahren mit 6 Metern pro Sekunde, transportieren je 15 Personen in 40 Sekunden zum Aussichtspunkt in 203 Metern Höhe. Im Turm gibt es auch eine Treppe für den Notfall.
Wewnątrz trzonu wieży przemieszczają się trzy windy, z których dwie przeznaczone są dla zwiedzających. Trzecia winda zarezerwowana jest dla personelu operacyjnego pomieszczeń technicznych. Windy przemieszczają się z szybkością 6 metrów na sekundę, przewożąc w 40 sekund po 15 osób do punktu widokowego na wysokości 203 m. W windzie są również schody na wypadek sytuacji awaryjnej.
Der für das touristische Publikum ganzjährig geöffnete Fernsehturm hat saisonal angepasste Öffnungszeiten. Die letzte Auffahrt zur Aussichtsetage erfolgt täglich um 23:30 Uhr, der letzte Zugang zum Restaurant um 23 Uhr. Der Publikumsbereich lässt sich für besondere Anlässe, Feiern, Empfänge und sonstige Events mit maximal 200 Gästen anmieten. Auf dem Fernsehturm sind auch standesamtliche Trauungen möglich. Der Barbereich auf der Aussichtsetage wird dafür für eine Stunde für das Brautpaar und die Hochzeitsgesellschaft von bis zu 30 Personen reserviert.
Wieża telewizyjna, która jest otwarta dla zwiedzających przez cały rok, ma dostosowane sezonowo godziny otwarcia. Ostatni wjazd na piętro widokowe odbywa się codziennie do godz. 23:30, ostatnie wejście do restauracji o godz. 23:00. Powierzchnia publiczna może być wynajmowana na specjalne okazje, uroczystości, przyjęcia i inne imprezy z maksymalnie 200 gośćmi. Na wieży telewizyjnej możliwe są również śluby cywilne. Strefa baru na piętrze widokowym rezerwowana jest w tym celu na jedną godzinę dla pary ślubnej i wesela do 30 osób.
Von der Aussichtsplattform und den Restaurantfenstern bietet sich ein perfekter Panoramablick über Berlin und die Gegend. Bei gutem Wetter kann man von dort oben sogar am Horizont die Windmühlen bemerken. Der Berliner Fernsehturm ist unverzichtbarer Programmpunkt einer jeden touristischen Reise nach Berlin.
Z platformy widokowej i okien restauracji rozpościera się doskonały panoramiczny widok na Berlin i okolicę. Przy dobrej pogodzie można dostrzec na horyzoncie nawet wiatraki. Wieża telewizyjna w Berlinie to nieodzowny punkt programu każdej podróży turystycznej do Berlina.
