Rodzajnik określony w j. niemieckim (der bestimmte Artikel)

Dzień dobry! / Guten Tag!

W tym wpisie wyjaśnię, kiedy stosuje się rodzajnik określony w języku niemieckim.

W języku niemieckim większość czasowników poprzedzona jest rodzajnikiem określonym lub nieokreślonym. Występują cztery przypadki: Nominativ (mianownik), Genitiv (dopełniacz), Dativ (celownik) i Akkusativ (biernik). Ponadto wyróżnia się trzy rodzaje rzeczownika: rodzaj męski (Maskulinum), żeński (Femininum) i nijaki (Neutrum) oraz dwie liczby: pojedynczą (Singular) i mnogą (Plural). W liczbie mnogiej nie ma podziału na rodzaje gramatyczne.

Odmiana rodzajnika określonego.

Rodzajnika nieokreślonego używamy w następujących sytuacjach:

• w odniesieniu do osób, zwierząt, rzeczy lub pojęć znanych lub uprzednio wymienionych. Gdy w poprzednim zdaniu używamy rodzajnika nieokreślonego (ein, eine), to w kolejnym zdaniu posłużymy się rodzajnikiem określonym. Przykłady:

Das ist ein Mädchen. Das Mädchen heißt Anna. – To jest (jakaś) dziewczynka. Ta dziewczynka ma na imię Anna.
Das ist eine Lektorin. Die Lektorin lehrt uns seit drei Jahren. – To jest (jakaś) lektorka. Ta lektorka uczy nas od trzech lat.
Die Frau, die ich gestern kennen gelernt hatte, kommt aus Warschau. – Kobieta, którą wczoraj poznałem, pochodzi z Warszawy.
Dort geht ein Mann. Ich kenne den Mann. – Tam idzie jakiś mężczyzna. Znam tego mężczyznę.
Dort steht ein Kind. Das Kind ist 5 Jahre alt. – Tam stoi (jakieś) dziecko. To dziecko ma 5 lat.
Hier fließt ein Fluss. Der Fluss heißt der Neckar. – Tutaj płynie jakaś rzeka. Ta rzeka nazywa się Neckar.
Ich muss einen Lippenstift kaufen. Der Lippenstift ist sehr teuer. – Muszę kupić jakąś pomadkę. Ta pomadka jest bardzo droga.

• gdy wskazujemy konkretną osobę, zwierzę lub rzecz:

Der Storch fliegt sehr niedrig. – Bocian leci bardzo nisko.
Der Mann ist sehr lustig. – Ten mężczyzna jest bardzo wesoły.
Das Auto ist neu. – To auto jest nowe.
Die Bücher sind interessant. – Te książki są interesujące.
Stell die Vase auf den Tisch! – Postaw (ten) wazon na stół! [Tryb rozkazujący]

• gdy opisujemy osoby, zjawiska, obiekty lub rzeczy będące unikatami lub które są powszechnie uznawane za jedyne na świecie, niepowtarzalne:

Alles dreht sich um die Sonne. – Wszystko obraca się wokół słońca.
Der Eiffelturm gehört zu einem der berühmtesten Gebäude der Welt. – Wieża Eiffla należy do najsławniejszych budowli świata.
Der Papst plant im Jahr 2020 keine Auslandsreisen. – Papież nie planuje żadnych podróży zagranicznych w 2020 r.
Die Erde ist rund. – Ziemia jest okrągła.
Die Hauptstadt der Bundesrepublik Deutschland ist Berlin. – Stolicą Republiki Federalnej Niemiec jest Berlin.

• jeżeli rzeczownik określa grupę lub społeczność, na przykład:

Die Bevölkerung Deutschlands beträgt 83,2 Millionen. – Liczba ludności w Niemczech wynosi 83,2 mln.
Die Regierung ist eine der höchsten Institutionen eines Staates. – Rząd jest jedną z najwyższych instytucji w państwie.
Was die Polizei darf und was nicht? – Co wolno policji, a czego nie?
In Notfällen können Sie die Feuerwehr jederzeit unter der Notrufnummer 112 erreichen. – W sytuacjach wyjątkowych może pan/pani w każdej chwili skontaktować się ze strażą pożarną dzwoniąc pod numer 112.

• w wypowiedziach o charakterze ogólnym, a także w przypadku pojęć abstrakcyjnych (przyroda, narodziny, przyszłość, śmierć, świat, itp.), na przykład:

Ägypten ist ein Land der Pyramiden und alten Götter, von Papyrus und Hieroglyphen. – Egipt to kraj piramid i starożytnych bogów, papirusu i hieroglifów.
Das Flugzeug ist ein sicheres Verkehrsmittel. – Samolot jest bezpiecznym środkiem lokomocji.
Das kalte Wasser ist sauerstoffreich. – Zimna woda jest bogata w tlen.
Der Hecht ist vom Aussterben bedroht. – Szczupak jest zagrożony wyginięciem.
Der Wald fasziniert die Kinder. – Las fascynuje dzieci.
Der Tod kommt bald. – Śmierć wkrótce nadejdzie.
Die Kiefer ist ein bis zu 35m hoher, immergrüner Nadelbaum. – Sosna to zawsze zielone drzewo iglaste o wysokości do 35 m.
Die Welt nach der Corona-Krise. – Świat po kryzysie związanym z koronawirusem.
Ich liebe einfach die Natur und nutzte jede Möglichkeit draußen zu sein. – Po prostu kocham przyrodę i korzystam z każdej możliwości, by być na zewnątrz.

• przed rzeczownikami poprzedzonymi przymiotnikami w stopniu najwyższym, na przykład:

Das britische Pfund ist vielleicht die älteste Währung der Welt. – Brytyjski funt jest zapewne najstarszą walutą świata.
Der beste Tag meines Lebens. – Najlepszy dzień w moim życiu.
Der Burj Khalifa ist das höchste Bauwerk der Welt (828m). – Burj Khalifa jest najwyższą budowlą na świecie (828m).
Die wichtigsten Corona-Regeln beim Fliegen. – Najważniejsze zasady dotyczące koronawirusa podczas lotu samolotem.

• przed rzeczownikami poprzedzonymi liczebnikiem porządkowym, na przykład:

Das dritte Kapitel des Buches. – Trzeci rozdział książki.
Der erste Platz gehört dir. – Pierwsze miejsce naleyz do ciebie.
Fahren Sie bitte in den vierten Stock. – Proszę pojechać na czwarte piętro.
Ich bin im zweiten Studienjahr. – Jestem na drugim roku studiów.

• przed nazwami niektórych krajów i wysp, na przykład:

z rodzajnikiem „die”: die Bahamas, die Bundesrepublik Deutschland, die Elfenbeinküste, die Färöer Inseln, die Hawaii-Inseln, die Kapverdischen Inseln, die Komoren, die Malediven, die Mongolei, die Niederlande (l. mn.), die Philippinen, die Republik Kongo, die Salomonen, die Schweiz, die Seychellen, die Slowakei, die Türkei, die Ukraine, die Vereinigten Staaten von Amerika (die USA), die Vereinigten Arabischen Emirate, die Zentralafrikanische Republik,

z rodzajnikiem „der”: der Irak, der Iran, der Jemen, der Kongo, der Libanon, der Niger, der Oman, der Senegal, der Sudan, der Tschad, der Vatikan.

• przed większością nazw geograficznych:

a) rzek: der Donau (Dunaj), die Elbe (Łaba), die Havel (Hawela), der Nil (Nil), die Oder (Odra), der Rhein (Ren), die Saale (Soława), die Spree (Szprewa), die Weser (Wezera),
b) mórz: die Nordsee (Morze Północne), die Ostsee (Bałtyk), das Adriatische Meer (Adria) – Morze Adriatyckie (Adriatyk), das Mittelmeer (Morze Śródziemne), das Rote Meer (Morze Czerwone), das Schwarze Meer (Morze Czarne),
c) jezior: der Balaton (Balaton), der Bodensee (Jezioro Bodeńskie), der Genfersee (Jezioro Genewskie), der Mauersee (Jezioro Mamry), die Müritz (Müritz), der Schweriner See (Jezioro Szweryńskie), der Wigry See (Jezioro Wigry), der Spirdingsee (Śniardwy),
d) gór i szczytów górskich: die Alpen (Alpy), der Apennin (Apeniny), der Harz (Harz), der Himalaya (Himalaje), der Mount Everest (Mount Everest), die Tatra (Tatry), die Zugspitze (Zugspitze),
e) półwyspów: die Halbinsel Hel (Półwysep Hel), die Krim (Krym), die Sinai-Halbinsel (Półwysep Synaj).

• przed nazwiskami, imionami, nazwami miast, państw i części świat, pod warunkiem że występują z przydawką, na przykład:

das antike Rom – antyczny Rzym
das faszinierende Wien – fascynujący Wiedeń
das mittelalterliche Frankreich – średniowieczna Francja
das wiedervereinigte Deutschland – zjednoczone Niemcy
der bekannte Beethoven – znany Beethoven
der kalte Norden – zimna północ

• przed nazwami gazet, czasopism, dzieł literackich i dzieł sztuki, na przykład:

Das Ave Maria die Bezeichnung eines Gebetes. – Zdrowaś Maryjo to określenie modlitwy.
Der Spiegel ist ein deutsches Nachrichtenmagazin. – Der Spiegel to niemiecki magazyn informacyjny.
Die Bibel ist Gottes Wort. – Biblia to słowo Boga.
Die Frankfurter Rundschau ist eine bekannte deutsche Tageszeitung. – Die Frankfurter Rundschau to znany niemiecki dziennik.
Vor 100 Jahren wurde die Mona Lisa aus dem Pariser Louvre gestohlen. – Przed 100 laty „Mona Lisa“ została skradziona z paryskiego Luwru.

• w wielu niemieckich idiomach, na przykład:

alles auf den Kopf stellen – przewracać wszystko do góry nogami
auf die Beine bringen – postawić na nogi
den Kopf in den Sand stecken – chować głowę w piasek
den Kopf verlieren – stracić głowę
der Mann der Tat – człowiek czynu
die erste Geige spielen – grać pierwsze skrzypce
die Ohren spitzen – nadstawiać uszu
die Stimme des Herzens – głos serca
die Zeit planen – planować czas
jemandem auf die Finger sehen – patrzeć komuś na ręce
jemandem das Wort aus dem Mund nehmen – wyjąć komuś słowo z ust
jemandem die Zunge lösen – rozwiązać komuś język
mir fehlen die Wörter – brak mi słów
mit dem Kopf durch die Wand wollen – bić głową w mur
weiß wie die Wand – biały jak ściana

Uwaga! W języku niemieckim przyimki często ulegają ściągnięciu z rodzajnikiem określonym. Zarówno formy pełne, jak i formy ściągnięte, są poprawne. Formy ściągnięte występują najczęściej w mowie potocznej.

Ich wünsche Dir alles Gute!