Bonjour !
W naszych zmaganiach z rodzajnikami francuskimi nadszedł czas, aby poznać rodzajnik cząstkowy. W celu jak najlepszego przedstawienia zasad gramatycznych posłużę się licznymi przykładami zdań francuskich z tłumaczeniem na język polski.
W poniższej tabeli zestawiono formy dla rodzajnika cząstkowego. Zwróć uwagę, że w liczbie mnogiej rodzajnik jest taki sam dla obu rodzajów. Rodzajnik de l’ stosujemy przed rzeczownikami rodzaju męskiego i żeńskiego zaczynającymi się na samogłoskę lub „h” nieme.
| r. męski | r. żeński | |
| liczba pojedyncza | du, de l’ | de la, de l’ |
| liczba mnoga | des | des |
Rodzajnika cząstkowego używa się w następujących przypadkach:
a) przed rzeczownikami niepoliczalnymi, czyli przedstawiającymi nieokreślone ilości substancji lub materiałów, których nie sposób policzyć. Zastosowanie rodzajnika nieokreślonego oznacza, że bierzemy pod uwagę pewną niesprecyzowaną ilość czegoś, wycinek większej całości, jakąś część zbioru.
| Rodzajnik nieokreślony | Rodzajnik cząstkowy |
| Il achète un mouton. On kupuje barana. |
Il achète du mouton. On kupuje baraninę. |
| Il achète un bœuf. On kupuje wołu. |
Il achète du bœuf. On kupuje wołowinę. |
Oto inne przykłady, aby prawidłowo zapamiętać zastosowanie rodzajnika cząstkowego:
Elle mange de la salade et boit de l’eau minérale. – Ona je sałatę i pije wodę mineralną. [Ilości sałaty i wody mineralnej nie są znane]
Il y a du beurre frais dans la cuisine. – W kuchni jest świeże masło.
Ils veulent des chocolats et des glaces. – Oni chcą czekolady i lodów.
Je bois de la bière depuis des années. – Od wielu lat piję piwo. [Ilość piwa jest nieznana]
Je cherche de l’huile. – Szukam oleju.
Je mange de délicieux raisins. – Jem smaczne winogrona.
Je mange de la viande et des asperges. – Jem mięso i szparagi. [Ilości mięsa i szparagów nie są znane]
Je mange du chocolat. – Jem czekoladę. [Nie wiadomo jaką ilość]
J’ai du riz, du poulet et des œufs dans mon frigo. – W lodówce mam ryż, kurczaka i jajka. [Nie wiadomo jaką ilość]
Les abeilles fabriquent du miel. – Pszczoły wytwarzają miód.
Les Français boivent du vin aux repas. – Francuzi piją wino do posiłków. [Ilość wina jest niewiadoma]
Tu as de l’argent ? – Masz pieniądze?
Tu veux encore des frites ? – Chcesz jeszcze frytek?
Uwaga! Jeżeli przy rzeczowniku niepoliczalnym znajduje się przymiotnik, to używamy rodzajnika nieokreślonego „un”, „une”. Jest to określenie jakościowe, ponieważ podkreślamy „zaletę” lub „wadę” poprzez doprecyzowanie. Przykłady:
Le vin es une boisson alcoolisée. – Wino to napój alkoholowy.
Avec du poisson, on bois un vin blanc. – Do ryby pije się białe wino.
Avec du bœuf, on bois un vin rouge. – Do wołowiny pije się wino czerwone.
Uwaga! Jeżeli przymiotnik wystąpi przed rzeczownikiem w liczbie mnogiej, to stosujemy „de”:
Elle veut des fleurs. – Ona chce kwiatów.
Elle veut de belles fleurs. – Ona chce pięknych kwiatów.
J’achète des robes. – Kupuję suknie.
J’achète de belles robes. – Kupuję piękne suknie.
b) przed rzeczownikami będącymi nazwami pojęć abstrakcyjnych.
W poniższej tabeli zestawiam przykłady z użyciem rodzajnika cząstkowego, nieokreślonego i określonego.
| Rodzajnik cząstkowy | Rodzajnik nieokreślony | Rodzajnik określony |
| Elle montre du courage et du sang-froid. – Ona wykazuje odwagę i zimną krew. | Elle fait preuve d’un courage extraordinaire et d’un sang-froid exceptionnel. – Ona daje przykład nadzwyczajnej odwagi i wyjątkowego opanowania. [Określenie jakościowe przy pojęciach abstrakcyjnych] | le courage, le sang-froid [Pojęcia ogólne] Le courage et le sang-froid qu’elle montre dans des situations difficiles. – Odwaga i zimna krew, które ona wykazuje w trudnych sytuacjach. [Mamy punkt odniesienia w kontekście] |
| Il faut avoir de la patience. – Trzeba mieć cierpliwość. |
Il faut une patience d’ange, et je ne suis pas un ange. – Trzeba anielskiej cierpliwości, a ja nie jestem aniołem. [Określenie jakościowe przy pojęciu abstrakcyjnym] | La patience est une qualité rare dans le monde des affaires. – Cierpliwość to rzadka zaleta w świecie biznesu. [Pojęcie ogólne; jest punkt odniesienia w kontekście] |
| Il nous faut de la persévérance pour réussir. – Potrzebujemy wytrwałości, by osiągnąć sukces. |
Il nous faut une grande persévérance pour réussir. – Potrzebujemy dużej wytrwałości, by osiągnąć sukces. [Określenie jakościowe przy pojęciu abstrakcyjnym] | Il existe différents facteurs qui influent positivement sur la persévérance et le parcours scolaires des jeunes. – Istnieją różne czynniki, które pozytywnie oddziaływują na wytrwałość i przebieg nauki szkolnej u młodzieży. [Istnieje punkt odniesienia w kontekście] |
c) przed rzeczownikami oznaczającymi zjawiska atmosferyczne. Gdy mówimy o pogodzie, rodzajnik cząstkowy stosuje się po zwrocie „Il y a”. Zwróć uwagę, że jeżeli rzeczownik pełni funkcję podmiotu, używamy rodzajnika określonego „le”, „la”, „les”, natomiast gdy pełni on funkcję dopełnienia bliższego, stosujemy rodzajnik cząstkowy.
W poniższej tabeli zestawiam przykłady z użyciem rodzajnika cząstkowego, nieokreślonego i określonego.
| Rodzajnik cząstkowy | Rodzajnik nieokreślony | Rodzajnik określony |
| Il y a du soleil. – Jest słonecznie.
|
Il y a un soleil de plomb. – Jest palące słońce. [Określenie jakościowe] | Le soleil brille. – Słońce świeci. [Rzeczownik pełni funkcję podmiotu] |
| Il y a du vent. Il fait du vent. – Jest wiatr. Wieje wiatr. | Il fait un vent terrible. – Wieje silny wiatr. [Określenie jakościowe] | Le vent soufle. – Wieje wiatr. [Rzeczownik pełni funkcję podmiotu] |
| Il y a de la neige sur les montagnes. – W górach jest śnieg. | Une couche de neige poudreuse. – Sypka warstwa śniegu. |
La neige tombe sur montagnes. – Śnieg pada w górach. |
d) przed nazwiskiem twórcy i oznacza fragment bądź przykład jego dzieła:
Après Mozart, nous allons jouer du Beethoven. – Po Mozarcie, zagramy Beethovena.
Comment acheter un Rembrandt, sans être millionnaire ? – Jak kupić jeden z obrazów Rembrandta, nie będą milionerem? [przykład na użycie rodzajnika nieokreślonego]
Elle joue du Bach. – Ona gra Bacha.
Il joue du Debussy. – On gra Debussy’ego.
J’apprends à jouer du Chopin. – Uczę się grać Szopena.
Je lis du Mickiewicz. – Czytam Mickiewicza.
Jouer du Chopin sur un piano numérique : pour ou contre ? – Grać Szopena na pianinie cyfrowym: za czy przeciw?
L’affaire du Rembrandt volé dans un musée du Var. – Sprawa skradzionego obrazu Rembrandta z muzeum w (departamencie) Var.
e) po niektórych wyrażeniach i idiomach, na przykład:
avoir du succès (mieć powodzenie)
avoir du courage (mieć odwagę, być odważnym)
avoir du caractère (mieć charakter)
avoir de la volonté (mieć chęć)
faire de la gymnastique (gimnastykować się)
faire de la peinture (malować, zajmować się malarstwem)
faire du journalisme (zajmować się dziennikarstwem, pracować jako dziennikarz)
faire du ski (jeździć na nartach)
faire du sport (uprawiać sport)
faire du tennis (grać w tenisa)
faire du théâtre (grać w teatrze)
faire du velo (jeździć rowerem)
Rodzajnik cząstkowy w zdaniu przeczącym
Jeżeli przeczenie ma charakter absolutny, czyli negujemy istnienie danej rzeczy, pojęcia lub zjawiska, to rodzajniki cząstkowe du, de la, de l’, a także rodzajniki nieokreślone un, une, des, przybierają formę przyimka de.
| J’ai des amis. – Mam przyjaciół. | Je n’ai pas d’amis. – Nie mam przyjaciół. |
| Je bois du thé. – Piję herbatę. | Je ne bois pas de thé. – Nie piję (nigdy) herbaty. |
| Je bois de l’alcool. – Piję alkohol. | Je ne bois pas d’alcool. – Nie piję (nigdy) alkoholu. |
| Elle boit de l’eau. – Ona pije wodę. | Elle ne boit pas de l’eau. – Ona nie pije wody. |
| Elle veut du poisson. – Ona chce ryby. | Elle ne veut pas de poisson. – Ona nie chce ryby. |
| Il a de l’argent sur lui. – On ma przy sobie pieniądze. | Il n’a pas d’argent sur lui. – On nie ma (w ogóle) przy sobie pieniędzy. |
| Il prend du vin. – On kupuje wino. | Il ne prend pas de vin. – On nie kupuje wina. |
Jeżeli jednak przeczenie nie ma charakteru absolutnego, czyli gdy nie negujemy faktu istnienie danej rzeczy, pojęcia lub zjawiska, to rodzajniki cząstkowe i nieokreślone nie podlegają żadnej zmianie. Przykłady:
| Przeczenie o charakterze absolutnym | Przeczenie o charakterze względnym |
| Je n’ai pas d’argent. – Nie mam pieniędzy. | Je n’ai pas de l’argent pour le gaspiller. – Nie po to mam pieniądze, by je trwonić. [Mam jakieś pieniądze, ale nie po to, by je trwonić] |
Uwaga! Konstrukcja ne … que … (tylko, wyłącznie, dopiero) nie jest przeczeniem.
Elle ne boit que du vin blanc. – Ona pije tylko białe wino.
Je n’achète que des produits locaux. – Kupuję tylko produkty lokalne.
Je n’achète que des voitures d’occasion. – Kupuję wyłącznie samochody używane.
Je n’ai que des problèmes avec mon internet. – Mam tylko problemy z moim internetem.
Uwaga! Po czasowniku être (być) w formie przeczącej rodzajnik pozostaje bez zmian.
| C’est du miel. – To jest miód. | Ce n’est pas du miel. – To nie jest miód. |
| Ce sont des livres. – To są książki. | Ce ne sont pas des livres. – To nie są książki. |
| Ce sont des mensonges. – To są kłamstwa. | Ce ne sont pas des mensonges. – To nie są kłamstwa. |
| C’est du chocolat. – To jest czekolada. | Ce n’est pas du chocolat. – To nie jest czekolada. |
| C’est du champagne. – To jest szampan. | Ce n’est pas du champagne. – To nie jest szampan. |
Dzięki dużej ilości przykładów mam nadzieję, że zrozumienie tego, kiedy stosujemy rodzajnik cząstkowy stanie się prostsze. W nauce języków obcych teoria jest bardzo ważna, ale dopiero ćwiczenia uświadamiają nam czy rozumiemy dane zagadnienie czy nie.
À la prochaine !