Pałac Cecilienhof(niem. Schloss Cecilienhof) znajduje się w północnej części Poczdamu, pomiędzy jeziorami Heiliger See i Jungfernsee, na terenie malowniczego kompleksu parkowego Neuer Garten.
Pałac Cecilienhof powstał za panowania dynastii Hohenzollernów, która rządziła w Prusach i Niemczech do 1918 r. W 1945 r. w pałacu odbyła się konferencja poczdamska, której postanowienia stały się podstawą powojennego ładu w Europie.
W 1990 r. Pałac Cecilienhof został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO wraz z parkami i pałacami Prus i Brandenburgii, wybudowanymi między 1730 a 1916 r. Zajmuje się nimi Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody (niem. Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg). Pałac Cecilienhof otrzymał również Znak Dziedzictwa Europejskiego w kategorii „Europa demokracji i pamięci”, w zespole miejsc pamięci o „żelaznej kurtynie”.
Historia pałacu
Pałac Cecilienhof powstał w latach 1913-1917. Jego budowę zlecił cesarz Niemiec i król Prus Wilhelm II (1859-1941) dla swego syna i następcy tronu Wilhelma Pruskiego (1882-1951) i jego żony Cecylii Augusty Marii (1886-1954), księżniczki Meklemburgii-Schwerinu, od której imienia pochodzi nazwa pałacu.
Pałac został zaprojektowany przez architekta Paula Schultze-Naumburga w stylu gotyckiego dworu angielskiego. W maju 1913 r. książę Wilhelm położył kamień węgielny pod budowę nowej rezydencji. Pałac został ukończony z opóźnieniem w 1917 r. wskutek przerwy w pracach budowlanych spowodowanej wybuchem I wojny światowej. W 1917 r. książęca para wprowadziła się do pałacu wraz dziećmi. Po abdykacji Wilhelma II w 1918 r. rodzina straciła pałac, który ostatecznie został jej zwrócony w 1926 r. Następnie Wilhelm i Cecylia mieszkali w rezydencji aż do wywłaszczenia w 1945 r.
Początkowo zakładano, że pałac nie będzie pełnić funkcji reprezentacyjnej, miał być przede wszystkim domem rodzinnym i służyć do zamieszkania przez cały rok. Dlatego w żadnym stopniu nie przypomina on rokokowego pałacu Sanssouci. Do dziś panuje tu idylliczna atmosfera, a jego architektura współgra z otaczającą go przyrodą. Pałac znajduje się na terenie leśnym pomiędzy jeziorami Heiliger See i Jungfernsee.
Architektura zewnętrzna
Zgodnie z życzeniem księżnej Cecylii i Wilhelma Hohenzollerna, architekt Paul Schulze-Naumburg nadał budowli formę angielskiego dworu z czasów dynastii Tudorów z licznymi dziedzińcami i ścianami o konstrukcji pruskiego muru z ciemnego dębu (drewniany szkielet wypełniony jasną cegłą).
Pierwszym i widocznym już z daleka elementem dekoracyjnym pałacu są kominy w stylu Tudorów. Pałac posiada ich aż 55. Styl Tudorów wywodzi się z XVI wiecznej Anglii. Typowymi elementami świeckiej architektury tego stylu są wielkie okna i dekoracyjne kominy.
Nad głównym portalem, prowadzącym na dziedziniec, umieszczone są średniowieczne herby Prus i Meklemburgii oraz napis ANNO DOMINI MCMXVI.
Pałac składa się z pięciu dziedzińców wewnętrznych: centralnego dziedzińca honorowego, mniejszego Gartenhof i trzech dziedzińców gospodarczych. Dziedziniec honorowy pokrywa trawnik z charakterystycznym kwietnikiem w kształcie czerwonej gwiazdy, który został założony przez żołnierzy sowieckich w 1945 r. i upamiętnia czasy, gdy Poczdam wraz ze wschodnią częścią Niemiec znajdował się w radzieckiej strefie okupacyjnej (niem. Sowjetische Besatzungszone).
Na tyłach pałacu urządzone zostały niewielkie ogrody. Oprócz finezyjnie poprzycinanych żywopłotów, posadzono tu liczne gatunki kwiatów, tworząc symetryczne kształty. Na otwartym dziedzińcu znajduje się rzeźba Narcyza, przeglądającego się w studni, niczym w lustrze wody. Wykonana została na początku XX wieku przez rzeźbiarza, Huberta Netzera (1865-1939) na zamówienie cesarzowej Augusty.
Architektura wewnętrzna
Wokół pięciu dziedzińców wewnętrznych pałacu stworzono 176 pokoi. Na parterze znajdowały się pomieszczenia ogólnodostępne, a na pierwszym piętrze prywatne apartamenty księżnej (sypialnie, garderoby, łazienki).
Centralny punkt pałacu stanowi Wielka Sala (niem. Große Halle) w stylu gotyku angielskiego. Sala ma 26 metrów długości i 12 metrów wysokości. Drewniane panele ścienne, konstrukcja sufitu wykonana z drewnianych belek, kasetonowy front oraz olbrzymie, dzielone okna nadają sali szczególny charakter. Na potrzeby konferencji poczdamskiej Wielką Salę dostosowano do dużej liczby uczestników obrad.
Do wnętrza Wielkiej Sali prowadzą troje drzwi. To rozwiązanie sprawdziło się doskonale, gdyż w trakcie konferencji uniknięto zamieszania odnośnie pierwszeństwa wejścia do sali obrad. Po środku sali do dnia dzisiejszego stoi stół, wykonany na specjalne zamówienie przez moskiewską firmę Lux. Olbrzymie wrażenie robią schody gdańskie, które prowadzą z sali do dawnych, prywatnych pomieszczeń Cecylii i Wilhelma, zlokalizowanych na pierwszym piętrze.
Wokół Wielkiej Sali znajdowały się pokoje pary książęcej: palarnia, biblioteka, sala śniadaniowa, salon muzyczny. Wszystkie pomieszczenia starannie wykończono drewnem.
Większość prywatnych pokoi pary książęcej zaprojektował Paul Ludwig Troost, znany z projektów wnętrz luksusowych statków parowych. Na życzenie księżniczki Cecylii jeden z pokoi urządzono w stylu kajuty – maszt podtrzymuje lekko wygięty sufit, a trzy małe okna, otwierane przy pomocy korbek, pochodzą najprawdopodobniej z prawdziwego statku. Do tej pory zachowało się jego oryginalne wyposażenie dzięki temu, że zostało ono na stałe przytwierdzone do ścian.
Oryginalne wyposażenie pozostawione w 1945 r. przez Cecylię i Wilhelma Hohenzollerna zostało usunięte z pałacu przez wojska sowieckie w związku z przygotowaniami do konferencji poczdamskiej i zdeponowane w pomieszczeniach Alte Meierei nad brzegiem jeziora Jungfernsee. Budynek Alte Meierei wraz z cennym depozytem został zniszczony przez pożar w dniu 25 lipca 1945 r.
Przed konferencją poczdamską gabinety przywódcy ZSRR – Józefa Stalina, brytyjskiego premiera – Winstona Churchilla oraz prezydenta USA – Harry’ego Trumana zostały specjalnie umeblowane. Brakujące elementy wyposażenia sprowadzono z okolicznych dworów i pałaców. Narożny pokój Stalina otrzymał skórzaną sofę oraz masywne biurko. Do kwatery Trumana wystawiono klasycystyczne meble pochodzące z Pałacu Marmurowego, neogotyckie wyposażenie pokoju Churchilla przywieziono z Pałacu Babelsberg.
Konferencja poczdamska
W dniach od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 w Cecilienhof obradowali uczestnicy konferencji poczdamskiej. Delegacji sowieckiej przewodniczył Józef Stalin, amerykańskiej – prezydent Harry S. Truman, a brytyjskiej – premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, którego jedenaście dni później zastąpił nowy premier, przywódca Partii Pracy Clement Atlee.
Na mocy postanowień konferencji powojenne Niemcy miały zostać zdemilitaryzowane i zdecentralizowane. Wielka Trójka zadeklarowała także rozpoczęcie procesu denazyfikacji – poszukiwania i ścigania zbrodniarzy wojennych oraz usuwania z życia politycznego funkcjonariuszy obalonego reżimu nazistowskiego oraz funkcjonariuszy NSDAP.
Odpowiedzialnością za wywołanie II wojny światowej obarczone zostały Niemcy, one także miały ponieść ciężar odszkodowań – każde z mocarstw uzyskało prawo do zabezpieczenia kwot odszkodowań na majątku państwa niemieckiego, znajdującym się w zarządzanej przez siebie strefie okupacyjnej. Związek Sowiecki – ze względu na rozmiar poniesionych w czasie wojny strat – miał otrzymywać przez pięć lat dodatkowe odszkodowanie ze stref zarządzanych przez USA, Francję i Wielką Brytanię. Związek Sowiecki równocześnie zobowiązał się do zaspokojenia ze swojej części odszkodowań roszczeń Rzeczypospolitej Polskiej. Polacy nigdy jednak nie otrzymali niemieckich odszkodowań, którymi z państwem polskim zobowiązał podzielić się Związek Radziecki.
Uchwały konferencji przewidywały też zmianę granic Niemiec, przede wszystkim na korzyść Polski, której przyznano administrację nad Gdańskiem, częścią Prus Wschodnich i terenami do Odry i Nysy Łużyckiej. Szczegółowy przebieg granicy uregulować miała odrębna konferencja, do której zwołania jednak nie doszło. W wyniku postanowień konferencji poczdamskiej Polska – mimo korzystnych dla niej decyzji, dotyczących granicy zachodniej i przejęcia kontroli nad terenami po Odrę i Nysę Łużycką – wyszła z wojny uszczuplona o 1/5 swojego przedwojennego terytorium, a kwestią utraconych na rzecz ZSRS kresów wschodnich konferencja poczdamska nie zajęła się wcale.
W obradach konferencji wzięli udział przedstawiciel polskiego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej – m.in. przewodniczący KRN Bolesław Bierut, premier Edward Osóbka-Morawski, wicepremier Stanisław Mikołajczyk. Zaprezentowali oni stanowisko Polski w kwestii powojennych granic i odszkodowań wojennych. Efektem ich wystąpienia – poza regulacją kwestii zachodniej granicy Polski i wysiedlenia ludności niemieckiej – było uznanie przez zachodnie mocarstwa Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej jako oficjalnego przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej i cofnięcie poparcia polskiemu rządowi emigracyjnemu.
W czasie konferencji prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman i brytyjski minister spraw zagranicznych Ernest Bevin domagali się od Stalina wycofania Armii Czerwonej z Polski. Stalin jednak odmówił.
Obrady w Poczdamie były ostatnią konferencją Wielkiej Trójki. W trakcie obrad prezydent Harry S. Truman poinformował Józefa Stalina o udanych próbach z bronią atomową. Kilka dni po zakończeniu konferencji w Poczdamie amerykańskie bomby atomowe spadły na japońskie miasta – Hiroszimę i Nagasaki. Z kolei w krajach Europy Wschodniej podporządkowani Moskwie komuniści rozpoczynali proces bezwzględnego przejmowania władzy.
Konferencja w Poczdamie zakończyła się 2 sierpnia 1945 r. O jej wynikach poinformowano rząd Francji, której przedstawiciele nie brali udziału w obradach, ale która miała aktywnie uczestniczyć w realizacji postanowień.
Pałac Cecilienhof po II wojnie światowej
Po zakończeniu konferencji poczdamskiej pałac wraz z otaczającym go parkiem został udostępniony zwiedzającym. Później rezydencja stała się centrum szkoleniowym Demokratycznego Zrzeszenia Kobiet (niem. Demokratischer Frauenverband).
W 1960 r. w skrzydle zachodnim otwarto hotel, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego. W pozostałej części pałacu urządzono muzeum. W 1995 r. prywatne pomieszczenia pałacu udostępniono zwiedzającym.
W pałacu sporadycznie organizowane są oficjalne uroczystości rządu Brandenburgii. W listopadzie 2004 r. w pałacu gościła królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II. 30 maja 2007 r. w Cecilienhof obyło się posiedzenie ministrów spraw zagranicznych krajów G8.
W latach 2014-2018 przeprowadzono renowację dachu i elewacji pałacu za kwotę w wys. 10 mln euro. Ponadto zgodnie z historycznymi planami odtworzono obiekty zewnętrzne.
W latach 2024-2027 planowane są prace renowacyjne wewnątrz Cecilienhof na kwotę 12,4 mln euro. Trzy czwarte nieruchomości będzie wykorzystywane przez prywatną firmę na potrzeby prowadzenia luksusowego hotelu (34-44 pokoje) i pod usługi gastronomiczne.