Liczebniki główne w j. włoskim

L’isola d’Elba © Infoelba (Italia)

Liczebnik to część mowy, który pozwala na wyrażanie ilości, kolejności, liczebności lub wielokrotności obiektów (przedmiotów, zjawisk, zwierząt, roślin czy ludzi).

Za każdym razem, kiedy mówisz o ilości, wieku, godzinie, cenie, wadze czy innych miarach, korzystasz z liczebnika. Często robisz to nieświadomie. Liczebniki są w codziennym życiu nieodzowne. Dlatego musisz je znać, zauważać pewne prawidłowości w ich tworzeniu i umieć się nimi posługiwać.

  • Liczebniki od 0 do 10 są nieregularne:

0 – zero
1 – uno
2 – due
3 – tre
4 – quattro
5 – cinque
6 – sei
7 – sette
8 – otto
9 – nove
10 – dieci

Liczebniki główne w j. włoskim są nieodmienne z wyjątkiem liczebnika „uno”, który w skróconej formie funkcjonuje również jako rodzajnik nieokreślony. Rzeczowniki męskie rozpoczynające się od z, x, s + spółgłoska, gn, pn, ps poprzedza pełna forma „uno”, na przykład:

un caffè – jedna kawa
un passeggero – jeden pasażer
un’amica – jedna przyjaciółka
una semana – jeden tydzień
una valigia – jedna walizka
uno studente – jeden uczeń, jeden student
uno yogurt – jeden jogurt

  • Liczebniki od 11 do 16 mają cząstkę „dici” (polskie „naście”) na końcu, a od 17 do 19 na początku:

11 – undici
12 – dodici
13 – tredici
14 – quattordici
15 – quindici
16 – sedici
17 – diciassette
18 – diciotto
19 – diciannove

  • Pełne dziesiątki od 20 do 90 wyglądają następująco:

20 – venti
30 – trenta
40 – quaranta
50 – cinquanta
60 – sessanta
70 – settanta
80 – ottanta
90 – novanta

  • Liczebniki złożone zapisujemy łącznie. Do pełnych dziesiątek dodajemy jednostki. Gdy dołączamy „uno” lub „otto” do dziesiątki, ostatnia samogłoska dziesiątki znika, stąd „ventuno”, „ventotto”, „trentuno”. Należy też zauważyć, że jednostkę „tre” w połączeniu z dziesiątką zapisujemy z akcentem graficznym jako „-tré”.

21 – venti + uno = ventuno
22 – venti + due = ventidue
23 – venti + tre = ventitré
24 – venti + quattro = ventiquattro
25 – venti + cinque = venticinque
26 – venti + sei = ventisei
27 – venti + sette = ventisette
28 – venti + otto = ventotto
29 – venti + nove = ventinove
31 – trenta + uno = trentuno
32 – trenta + due = trentadue
33 – trenta + tre = trentatré
34 – trenta + quattro = trentaquattro
35 – trenta + cinque = trentacinque
36 – trenta + sei = trentasei
37 – trenta + sette = trentasette
38 – trenta + otto = trentotto
39 – trenta + nove = trentanove
41 – quaranta + uno = quarantuno
42 – quaranta + due = quarantadue
43 – quaranta + tre = quarantatré
44 – quaranta + quattro = quarantaquattro
45 – quaranta + cinque = quarantacinque
46 – quaranta + sei = quarantasei
47 – quaranta + sette = quarantasette
48 – quaranta + otto = quarantotto
49 – quaranta + nove = t quarantanove
51 – cinquanta + uno = cinquantuno
52 – cinquanta + due = cinquantadue
53 – cinquanta + tre = cinquantatré
54 – cinquanta + quattro = cinquantaquattro
55 – cinquanta + cinque = cinquantacinque
56 – cinquanta + sei = cinquantasei
57 – cinquanta + sette = cinquantasette
58 – cinquanta + otto = cinquantotto
59 – cinquanta + nove = cinquantanove

  • Pełne setki tworzymy, dodając do liczebnika jednostkowego cząstkę „cento”:

200 – due + cento = duecento
300 – tre + cento = trecento
400 – quattro + cento = quattrocento
500 – cinque x cento = cinquecento
600 – sei + cento = seicento
700 – sette + cento = settecento
800 – otto + cento = ottocento
900 – nove + cento = novecento

  • Gdy do „cento” (lub duecento, trecento, quattrocento itd.) dodajemy „uno”, „otto” lub „undici”, zachowujemy ostatnią samogłoskę setki, stąd:

101 – cento + uno = centouno – tak samo postąpimy z 201, 301, 401, 501 itd.
108 – cento + otto = centootto – tak samo postąpimy z 208, 308, 408, 508 itd.
111 – cento + undici = centoundici – tak samo postąpimy z 211, 311, 411, 511 itd.

W liczbach złożonych ze 100 + 1, 8, i 11 redukcja stosujących obok siebie dwóch samogłosek do jednej jest również poprawna, ale bardzo rzadko spotykana (centuno, centotto, centundici).

Gdy liczebniki składają się z setek, dziesiątek i jednostek (1 lub 8), ostatnia samogłoska dziesiątki znika, stąd:

121 – cento + ventuno = centoventuno
128 – cento + ventotto = centoventotto
131 – cento + trentuno = centotrentuno
138 – cento + trentotto = centotrentotto
141 – cento + quarantuno = centoquarantuno

  • Wyższe liczebniki:

1 000 – mille
2 000 – duemila
3 000 – tremila
4 000 – quattromila
5 000 – cinquemila
10 000 – diecimila
100 000 – centomila
1 000 000 – un milione
2 000 000 – due milioni
3 000 000 – tre milioni
1 000 000 000 – un miliardo

W liczbie mnogiej „mille” zmienia się w „mila”.

„Un milione” (milion) i „un miliardo” (miliard) są rzeczownikami rodzaju męskiego i zapisuje się je oddzielnie.

  • Cyfry w j. włoskim tworzą jeden wyraz. Wyjątkiem są cyfry złożone z milionów i miliardów, na przykład:

444 – quattrocentoquarantaquattro
2 567 – duemilacinquecentosessanasette
2 000 880 – due milioni ottocentottanta

  • Liczebniki „milione” (milion) i „miliardo” (miliard) łączą się z rzeczownikiem przy pomocy przyimka „di”, na przykład:

dwa miliony dolarów odszkodowania – due milioni di dollari di risarcimento
dwadzieścia milionów mieszkańców – venti milioni di abitanti
dwieście trzydzieści milionów euro – duecentotrenta milioni di euro
dziewięćdziesiąt miliardów dolarów – novanta miliardi do dollari

  • Do wskazywania dnia miesiąca w j. włoskim używa się liczebników głównych z wyjątkiem pierwszego dnia miesiąca, który wyraża się liczebnikiem porządkowym, na przykład:

il primo maggio – pierwszy maja
il primo aprile – pierwszy kwietnia
il primo settembre 1939 – pierwszy września 1939 r.
il ventisei agosto – dwudziesty szósty sierpnia

  • Przecinek dziesiętny czyta się „virgola”, na przykład:

Roma ha 2,7 [due virgola sette] milioni di abitanti.
3,8 = tre virgola otto
4,9 = quattro virgola nove

Przykłady zdań w wersji polsko-włoskiej

Anna ma dwadzieścia trzy lata.Anna ha ventitré anni.
Biegam pięć razy w tygodniu, żeby stracić na wadze.Corro cinque volte alla settimana per perdere peso.
Chciałbym pięć plasterków szynki i dziesięć plasterków sera. Vorrei cinque fette di prosciutto e dieci fette di formaggio.
Jaka jest dzisiaj temperatura? – Jest bardzo gorąco, prawie trzydzieści stopni (Celsjusza).Che temperatura c’è oggi? – Fa molto caldo, quasi trenta gradi (centigradi).
Jest siódma trzydzieści.Sono le sette e mezza.
Kwiecień jest czwartym miesiącem w roku.Aprile è il quarto mese dell’anno.
Ile masz lat? – Mam trzydzieści jeden lat.Quanti anni hai? – Ho trentuno anni.
Mam dwie możliwości.Ho due possibilità.
Mam rezerwację na pokój jednoosobowy / dwuosobowy na jedną noc.Ho una prenotazione per una camera singola / doppia per una notte.
Mieszkamy tu dopiero trzy lata.Abitiamo qui soltanto da tre anni.
Moja sąsiadka ma dwoje dzieci.La mia vicina ha due bambini.
Możemy się zobaczyć za sześć godzin.Ci possiamo vedere fra sei ore.
Mój dom ma dwa piętra.La mia casa ha due piani.
Nie możesz robić trzech rzeczy naraz. Non puoi fare tre cose insieme.
Niger liczy dwadzieścia milionów mieszkańców.Il Niger conta venti milioni di abitanti.
Noszę rozmiar czterdzieści trzy.Porto la taglia quarantatré.
Poproszę dwie kawy i dwie porcje szarlotki.Due caffè e due porzioni di torta di mele, per favore.
Poproszę trzy kilogramy truskawek i jednego arbuza.Tre chili di fragole e una anguria, per favore.
Proszę (jedną) szklankę niegazowanej / gazowanej wody mineralnej.Un bicchiere d’acqua minerale naturale / frizzante, per favore.
Samolot odlatuje do Mediolanu za trzy godziny.L’aereo parte per Milano fra tre ore.
Spotkamy się jutro o dziewiątej.Ci incontriamo domani alle nove.
Ta torba sportowa waży ponad pięć kilo.Questa borsa sportiva pesa più di cinque chili.
Ten samochód elektryczny kosztuje około dwudziestu pięciu tysięcy euro.Quest’auto elettrica costa circa venticinque mila euro.
Ważę siedemdziesiąt pięć kilo.Peso settantacinque chili.
W czym mogę pomóc? – Poproszę cztery pomidory, dwa ogórki i reklamówkę.Desidera? – Quattro pomodori, due cetrioli e un sacchetto, per favore.
Wezmę dwa opakowania tych włoskich ciastek.Prendo due pacchi di questi biscotti italiani.
We Włoszech żyje sześćdziesiąt milionów ludzi.In Italia vivono sessanta milioni di abitanti.
Wystarczą dwie porcje owoców dziennie.Due porzioni di frutta al giorno sono sufficienti.

Foto: L’isola d’Elba © Infoelba (Italia)