W języku włoskim liczbę mnogą rzeczowników tworzymy zmieniając odpowiednio końcówki rzeczowników i stosując właściwe rodzajniki. Niektóre rzeczowniki tworzą liczbę mnogą w sposób nieregularny.
Liczba mnoga rzeczowników rodzaju męskiego
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -o, w liczbie mnogiej najczęściej zmieniają końcówkę na -i, na przykład:
il cittadino (obywatel) – i cittadini (obywatele)
il dizionario (słownik) – i dizionari (słowniki)
il giardino (ogród) – i giardini (ogrody)
il museo (muzeum) – i musei (muzea)
l’ombrello (parasol) – gli ombrelli (parasole)
lo zaino (plecak) – gli zaini (plecaki)
Wyjątek: l’uomo (mężczyzna) – gli uomini (mężczyźni)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -co, -go, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -chi, -ghi, gdy akcent pada w wyrazie na przedostatnią sylabę od końca, na przykład:
il banco (ławka) – i banchi (ławki)
il lago (jezioro) – i laghi (jeziora)
il polacco (Polak) – i polacchi (Polacy)
Wyjątkami są m.in:
l’amico (przyjaciel) – gli amici (przyjaciele)
il greco (Grek) – i greci (Grecy)
il nemico (wróg) – i nemici (wrogowie)
il porco (wieprz) – i porci (wieprze)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -co, -go, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -ci, -gi, gdy akcent pada w wyrazie na trzecią sylabę od końca, na przykład:
il medico (lekarz) – i medici (lekarze)
il monaco (mnich) – i monaci (mnisi)
lo psicologo (psycholog) – gli psicologi (psychologowie)
Do wyjątków należą m.in:
il catalogo (katalog) – i cataloghi (katalogi)
il carico (ładunek) – i carichi (ładunki)
il dialogo (dialog) – i dialoghi (dialogi)
il monologo (monolog) – i monologhi (monologi)
il naufrago (rozbitek) – i naufraghi (rozbitkowie)
il profugo (uchodźca) – i profughi (uchodźcy)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -io, w liczbie mnogiej otrzymują końcówkę -i, jeżeli -i w końcówce wyrazu nie jest akcentowane, na przykład:
il figlio (syn) – i figli (synowie)
il formaggio (ser) – i formaggi (sery)
l’esercizio (ćwiczenie) – gli esercizi (ćwiczenia)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -io, w liczbie mnogiej otrzymują podwójne -ii, jeżeli -i w końcówce wyrazu jest akcentowane, na przykład:
il pendio (stok) – i pendii (stoki)
l’addio (pożegnanie) – gli addii (pożegnania)
lo zio (wujek) – gli zii (wujkowie)
Niektóre rzeczowniki tworzą liczbę mnogą nieregularnie m.in:
il dio (bóg) – gli dei (bogowie)
il tempio (świątynia) – i templi (świątynie)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -e, w liczbie mnogiej najczęściej zmieniają końcówkę na -i, na przykład:
il bracciale (bransoletka) – i bracciali (bransoletki)
il fiume (rzeka) – i fiumi (rzeki)
il manuale (podręcznik) – i manuali (podręcznik)
il padre (ojciec) – i padri (ojcowie)
il pesce (ryba) – i pesci (ryby)
il ponte (most) – i ponti (mosty)
il ristorante (restauracja) – i ristoranti (restauracje)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -a, w liczbie mnogiej najczęściej zmieniają końcówkę na -i. Często są to zapożyczenia z języka greckiego. Przykłady:
il dramma (dramat) – i drammi (dramaty)
il pilota (pilot) – i piloti (piloci)
il problema (problem) – i problemi (problemy)
il profeta (prorok) – i profeti (prorocy)
il programma (program) – i programmi (programy)
il sistema (system) – i sistemi (systemy)
il telegramma (telegram) – i telegrammi (telegramy)
il tema (temat) – i temi (tematy)
- rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -ca, -ga, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -chi, -ghi, na przykład:
il collega (kolega) – i colleghi (koledzy)
il duca (książę; tytuł nadany) – i duchi (książęta)
il monarca (monarcha) – i monarchi (monarchowie)
il patriarca (patriarcha) – i patriarchi (patriarchowie)
Wyjątek: il belga (Belg) – i belgi (Belgowie)
- niektóre rzeczowniki rodzaju męskiego mają taką samą formę zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. W grupie tej znajdują się najczęściej rzeczowniki pochodzenia obcego, zapożyczone w większości z języka francuskiego i angielskiego, na przykład:
il bar (bar) – i bar (bary)
il brindisi (toast) – i brindisi (toasty)
il caffè (kawa, kawiarnia) – i caffè (kawy, kawiarnie)
il cinema (kino) – i cinema (kina)
il computer (komputer) – i computer (komputery)
il festival (festiwal) – i festival (festiwal)
il film (film) – i film (filmy)
il gas (gaz) – i gas (gazy)
il re (król) – i re (królowie)
il serial (serial) – i serial (seriale)
il tè (herbata) – i tè (herbaty)
il test (test) – i test (testy)
l’autobus (autobus) – gli autobus (autobusy)
lo sport (sport) – gli sport (sporty)
- niektóre rzeczowniki mają dwie formy liczby mnogiej o różnych znaczeniach. Forma rodzaju męskiego ma najczęściej znaczenie przenośnie, a forma rodzaju żeńskiego ma znaczenie dosłowne. Porównaj:
| końcówka -i w l. mn. | końcówka -a w l. mn. | |
| il braccio (ramię) | i bracci (ramiona np. rzeki) | le braccia (ramiona, część ciała) |
| il corno (róg) | i corni (rogi, instrumenty muzyczne) | le corna (rogi u zwierząt) |
| il filo (nić) | i fili (nici) | le fila (sznurki) |
| il fondamento (fundament, podstawa) | i fondamenti (podstawy, np. demokracji, filozofii) | le fondamenta (fundamenty, np. domu, kościoła, pałacu) |
| il labbro (warga) | i labbri (krawędzie, brzegi) | le labbra (wargi, część ust) |
| il membro (członek) | i membri (członkowie, np. społeczności) | le membra (kończyny) |
| il muro (mur, ściana) | i muri (ściany) | le mura (mury, np. antycznego miasta) |
| l’osso (kość) | gli ossi (rozproszone, różne kości) | le ossa (kości człowieka) |
Liczba mnoga rzeczowników rodzaju żeńskiego
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -a, w liczbie mnogiej najczęściej zmieniają końcówkę na -e, na przykład:
l’isola (wyspa) – le isole (wyspy)
la collina (wzgórze) – le colline (wzgórza)
la parola (słowo) – le parole (słowa)
la pianta (roślina) – le piante (rośliny)
la rosa (róża) – le rose (róże)
la trota (pstrąg) – le trote (pstrągi)
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -ca, -ga, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -che, -ghe, na przykład:
l’amica (przyjaciółka) – le amiche (przyjaciółki)
la belga (Belgijka) – le belghe (Belgijki)
la biblioteca (biblioteka) – le biblioteche (biblioteki)
la bottega (sklep, pracownia) – le botteghe (sklepy, pracownie)
la discoteca (dyskoteka) – le discoteche (dyskoteki)
la droga (narkotyk) – le droghe (narkotyki)
la mosca (mucha) – le mosche (muchy)
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -cia, -gia z samogłoską -i akcentowaną, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -cie, -gie, na przykład:
l’allergia [allerˈdʒi:a] (alergia) – le allergie (allergie)
la bugia [buˈdʒi:a] (kłamstwo) – le bugie (kłamstwa)
la farmacia [farmaˈtʃi:a] (apteka) – le farmacie (apteki)
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -cia, -gia z samogłoską -i nieakcentowaną, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -cie, -gie lub odpowiednio na -ce, -ge w zależności od tego, czy końcówkę -cia, -gia poprzedza samogłoska czy spółgłoska:
a) jeżeli końcówkę -cia, -gia poprzedza samogłoska, to w końcówce -i zostaje zachowane, na przykład:
la camicia [kaˈmi:tʃa] (koszula) – le camicie (koszule)
la ciliegia [tʃiˈliɛ:dʒa] (czereśnia) – le ciliegie (czereśnie)
la valigia [vaˈli:dʒa] (walizka) – le valigie (walizki)
b) jeżeli końcówkę -cia, -gia poprzedza spółgłoska, to -i znika z końcówki, na przykład:
l’arancia [aˈrantʃa] (pomarańcza) – le arance (pomarańcze)
la mancia [ˈmantʃa] (napiwek) – le mance (napiwki)
la pioggia [ˈpiɔddʒa] (deszcz) – le piogge (deszcze)
la reggia [ˈrɛddʒa] (pałac królewski) – le regge (pałace królewskie)
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w liczbie pojedynczej na -e, w liczbie mnogiej najczęściej zmieniają końcówkę na -i, na przykład:
la capitale (stolica) – le capitali (stolice)
la chiave (klucz) – le chiavi (klucze)
la classe (klasa) – le classi (klasy)
la legge (ustawa) – le leggi (ustawy)
la moglie (żona) – le mogli (żony)
la piramide (piramida) – le piramidi (piramidy)
la valle (dolina) – le valli (doliny)
- niektóre rzeczowniki rodzaju żeńskiego mają taką samą formę zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. W grupie tej znajdują się najczęściej rzeczowniki pochodzenia obcego, zapożyczone w większości z języka francuskiego i angielskiego, na przykład:
l’analisi (analiza) – le analisi (analizy)
l’ipotesi (hipoteza) – le ipotesi (hipotezy)
l’oasi (oaza) – le oasi (oazy)
l’unità (jednostka) – le unità (jednostki)
l’università (uniwersytet) – le università (uniwersytety)
la barbarie (barbarzyństwo) – le barbarie (barbarzyństwa)
la città (miasto) – le città (miasta)
la crisi (kryzys) – le crisi (kryzysy)
la diagnosi (diagnoza) – le diagnosi (diagnozy)
la diocesi (diecezja) – le diocesi (diecezje)
la pubblicità (reklama) – le pubblicità (reklamy)
la serie (seria) – le serie (serie)
la specie (gatunek, rodzaj) – le specie (gatunki, rodzaje)
la tesi (teza, praca dyplomowa) – le tesi (tezy, prace dyplomowe)
la tribù (plemię) – le tribù (plemiona)
la virtù (cnota) – le virtù (cnoty)
- niektóre rzeczowniki rodzaju żeńskiego mają formy skrócone kończące się na -o. Te skrótowce w liczbie mnogiej pozostają niezmienione, na przykład:
l’auto (automobile) (auto) – le auto (auta)
la dinamo (dinamoelettrica) (dynamo) – le dinamo (dynama)
la foto (fotografia) (zdjęcie) – le foto (zdjęcia)
la metro (metropolitana) (metro) – le metro (metra)
la moto (motocicletta) (motocykl) – le moto (motocykle)
la radio (radiofonia) (radio) – le radio (radia)
la tv [la televisione] (telewizja) – le tv (telewizje)
- niektóre rzeczowniki rodzaju żeńskiego tworzą liczbę mnogą nieregularnie m.in:
l’ala (skrzydło) – le ali (skrzydła)
l’arma (broń) – le armi (bronie)
la mano (ręka) – le mani (ręce)
W języku włoskim występują również rzeczowniki odnoszące się do zawodów z zakończeniem -ista. W liczbie pojedynczej mają ona taką samą formę dla obu rodzajów, ale w liczbie mnogiej występują różnice w końcówkach, na przykład:
| il giornalista (dziennikarz) – i giornalisti (dziennikarze) | la giornalista (dziennikarka) – le giornaliste (dziennikarki) |
| il pianista (pianista) – i pianisti (pianiści) | la pianista (pianistka) – le pianiste (pianistki) |
| il turista (turysta) – i turisti (turyści) | la turista (turystka) – le turiste (turystki) |
Foto: Reggia di Caserta (Pałac Królewski w Casercie) © ENIT – Agenzia Nazionale del Turismo (Italia)