„Sekretny Ogród” (fr. Le Jardin Secret) znajduje się w Marrakeszu w dzielnicy Mouassine, w pobliżu medresy Alego Ibn Justusa z 1565 r. Ogród zajmuje powierzchnię ok. 4 000 m2 i jest mniejszy niż Ogród Majorelle. Ogród został stosunkowo niedawno odrestaurowany. W latach 2008-2012 teren ogrodu został wykupiony przez grupę inwestorów włoskich. W 2013 r. rozpoczęto kompleksową rekonstrukcję ogrodu, a w 2016 r. udostępniono go zwiedzającym.
„Sekretny Ogród” składa się z ogrodu egzotycznego i ogrodu islamskiego, pawilonów, altanek i 17-metrowej wieży. Jest to wyjątkowe miejsce, w którym można spędzić długie godziny, wpatrując się w zieleń przyrody i wsłuchując się w szum wody. Ogród ma za sobą burzliwą historię, którą warto poznać. Zapraszam do poznania tego tajemniczego miejsca poprzez tłumaczenie na język polski wybranych tekstów francuskojęzycznych.
Les origines du Jardin Secret remontent à la deuxième moitié du XVIe siècle, quand le sultan saadien Moulay Abd-Allah entreprit l’urbanisation de ce qui est aujourd’hui le quartier Mouassine. Toutefois, comme nombre des édifices les plus représentatifs de Marrakech, le palais qui s’élevait sur le terrain du Jardin Secret fut détruit à la fin du XVIIe siècle, après le déclin de la dynastie saadienne. Vers la moitié du XIXe siècle, le caïd al-Hajj Abd-Allah U-Bihi entra en possession du terrain sur lequel fut édifié un nouveau palais, dont le tracé respectait celui du complexe d’époque saadienne. Marrakech connut un grand développement au cours de cette période, qui favorisa la réalisation de jardins et de riches demeures. Peu de temps après, dans un contexte d’intrigues de pouvoir, le caïd U-Bihi fut empoisonné avec du thé. La propriété passa alors aux mains du qadi Moulay Mustapha, grand juge qui entretenait des rapports étroits avec la famille régnante. En 1912 le qadi échangea le palais contre la demeure de Fès de al-Hajj Muhammad Loukrissi. Ce dernier, déjà chef de la corporation des horlogers de Marrakech, avait été élu en 1908 chambellan du sultan Moulay Abd al-Hafiz. Quand le sultan fut envoyé en exil, en 1912, al-Hajj Muhammad Loukrissi se transféra dans ce palais où il vécut jusqu’en 1934, année de sa mort. Après cela, la propriété commença à ne plus être entretenue et tomba rapidement en ruine. [1]
[Początki „Sekretnego Ogrodu” sięgają drugiej połowy XVI wieku, gdy sadycki sułtan Moulay Abd-Allah rozpoczął zabudowę obszaru, który obecnie znajduje się w dzielnicy Mouassine. Niemniej jednak, znajdujący się na terenie „Sekretnego Ogrodu” pałac, podobnie jak wiele innych, najbardziej reprezentacyjnych budynków w Marrakeszu, został zniszczony w końcu XVII wieku po upadku dynastii sadyckiej. W połowie XIX wieku kaid al-Hajj Abd-Allah U-Bihi wszedł w posiadanie terenu, na którym pobudowano nowy pałac przy zachowaniu kształtu kompleksu z epoki sadyckiej. W okresie tym Marrakesz przeżywał wielki rozwój, co sprzyjało zakładaniu ogrodów i bogatych rezydencji. Niedługo potem, w kontekście walki o władzę, kaid U-Bihi został otruty herbatą. Posiadłość przeszła wówczas w ręce kadiego Moulay’a Mustaphy, wielkiego sędziego, który utrzymywał ścisłe kontakty z panującą rodziną. W 1912 r. kadi zamienił pałac na posiadłość w Fezie należącą do al-Hajj Muhammada Loukrissi. Ten drugi, były szef cechu zegarmistrzów w Marrakeszu, został mianowany w 1908 r. na szambelana sułtana Moulay’a Abd al-Hafiz’a. Gdy w 1912 r. sułtan został wygnany z kraju, do pałacu wprowadził się al-Hajj Muhammad Loukrissi, który mieszkał w nim aż do swojej śmierci w 1934 r. Następnie posiadłość nie była utrzymywana we właściwym stanie i szybko popadła w ruinę.] [1]
Le terrain sur lequel se trouve le Jardin Secret fut acheté par un groupe d’entrepreneurs à partir de 2006, d’abord dans un but commercial et sans bien comprendre la portée historique du lieu, même si les dimensions et les architectures qui le caractérisaient laissaient entrevoir son importance. [2]
[Teren, na którym znajduje się „Sekretny Ogród”, był wykupywany od 2006 r. przez grupę przedsiębiorców; początkowo miał służyć do celów komercyjnych i nie do końca była znana waga historyczna tego miejsca, chociaż jego rozmiary i architektura wskazywały na jego znaczenie.] [2]
En 2013, les entrepreneurs, architectes et archéologues ont commencé la restauration des lieux, en éliminant tout d’abord toutes les constructions récentes qui dénaturaient la beauté du palais. Ils réhabilitaient les anciennes structures, en particulier le système d’irrigation de l’époque, qui montre la façon dont l’eau – provenant de l’Atlas – était distribuée à l’intérieur du palais pour irriguer les jardins et alimenter les cuisines, le hammam et les fontaines. [3]
[W 2013 r. przedsiębiorcy, architekci i archeologowie rozpoczęli prace restauracyjne i na samym początku usunęli wszystkie niedawne konstrukcje, które szpeciły piękno pałacu. Odnowili dawniejsze konstrukcje, a w szczególności system nawadniania z dawnej epoki, który pokazuje, w jaki sposób pochodząca z gór Atlas woda była rozprowadzana wewnątrz pałacu, nawadniając ogrody i zasilając kuchnie, hammam i fontanny.] [3]
Une fois ce « nettoyage » terminé, d’autres témoignages de la richesse d’antan de la demeure commencèrent à émerger : hammam, vastes bassins d’eau, anciennes canalisations… autant de signes obligeant à considérer les aspects historiques et archéologiques du site avec une plus grande attention. [4]
[Po zakończeniu „oczyszczania” wyłoniły się się świadectwa bogactwa tej dawnej posiadłości: hammam, szerokie baseny na wodę, dawniejszy system nawadniania… tak wiele znaków skłaniających do uważnego rozważenia aspektów historycznych i archeologicznych tego miejsca.] [4]
Le Jardin Secret a été inauguré le 20 mars 2016, après trois ans de restauration. Il est la propriété d’une société privée placée sous l’autorité de Lauro Milan et Sante Giovanni Albonetti.
„Sekretny Ogród” został uroczyście otwarty po trzech latach renowacji w dniu 20 marca 2016 r. Jest własnością prywatnej spółki zarządzanej przez Lauro Milana i Sante Giovanni Albonetti.
Les espaces verts du Jardin Secret sont aujourd’hui répartis en jardin exotique et en jardin islamique. L’aménagement de ceux-ci a été conçu par le paysagiste Tom Stuart-Smith. Le jardin exotique abrite des plantes provenant de différentes parties du monde, ce qui rappelle l’aspect expérimental des grands jardins de Marrakech. De l’époque médiévale jusqu’au début du XXe siècle, Marrakech a en effet représenté le modèle même de la ville-jardin, ce dont témoignent les surnoms historiques de la ville (“rose parmi les palmiers”, “oasis dans le désert” ou encore “Al-Bahja”, cité de la vie heureuse et du plein air), ainsi que les jardins de l’Agdal et de la Ménara. Le jardin islamique a, quant à lui, été restauré avec l’aspect qu’il avait probablement au XIXe siècle. Ce type de jardin, étroitement lié aux structures du riad, était une oasis de paix, l’ombrage des arbres et l’intimité de l’espace clos étant propices au farniente et à la contemplation. Le plan quadripartite du jardin islamique, déjà observé dans les jardins persans de Cyrus le Grand au VIe siècle av. J.-C. et au Maroc dès le début du XIIe siècle, et qui fut inventé dans le but de faciliter l’irrigation des terrains, rappelle la description du paradis faite dans le Coran. Le jardin se présente en effet comme une métaphore du paradis ; c’est un lieu sacré, aux règles géométriques strictes, dans lequel l’ordre musulman s’impose sur le désordre de la nature sauvage. [5]
[Zielona przestrzeń „Sekretnego Ogrodu” składa się obecnie z ogrodu egzotycznego i ogrodu islamskiego, których zagospodarowanie zaprojektował architekt krajobrazu Tom Stuart-Smith. Ogród egzotyczny wypełniony jest roślinami pochodzącymi z różnych części świata, co nawiązuje do doświadczalnego charakteru wspaniałych ogrodów w Marrakeszu. W rzeczywistości od epoki średniowiecza do początku XX wieku sam Marrakesz reprezentował koncepcję miasta – ogrodu, o czym świadczą historyczne nazwy tego miasta („róża wśród palm”, „oaza na pustyni”, bądź „Al-Bahia”, miasto szczęśliwego życia i na powietrzu), a także ogrody Agdal i Menara. Z kolei ogród islamski został odrestaurowany na wzór układu, który prawdopodobnie istniał w XIX wieku. Ten właśnie rodzaj ogrodu, nierozerwalnie związany ze strukturą riadu, stanowił oazę pokoju, miejsce zacienione drzewami i zaciszną zamkniętą przestrzeń, odpowiednią do słodkiego leniuchowania i kontemplacji. Czteroczęściowy układ ogrodu islamskiego, który istniał już w ogrodach perskich za czasów Cyrusa Wielkiego w VI wieku przed Chr. i w Maroku od początku XII wieku, wynaleziony w celu nawadniania ziemi, przypomina opis raju z Koranu. W rzeczywistości ogród symbolizuje raj: jest to miejsce święte, stworzone według ścisłych zasad geometrycznych, w którym porządek muzułmański góruje nad nieładem dzikiej przyrody.] [5]
Ogród klasyczny to ogród islamski. Główne rodzaje występujących w nim nasadzeń to szlachetne trawy i pachnąca lawenda. Rosną tutaj także figowce, drzewka oliwne, palmy daktylowe, granatowce, drzewka pomarańczy i cytryny, drzewka arganowe, krzewy rozmarynu, róże damasceńskie i piżmowe.
W ogrodzie egzotycznym występują inne rodzaje nasadzeń niż w ogrodzie islamskim m.in.: pachnące drzewa jakarandy mimozolistnej, różne rodzaje kaktusów, wilczomlecz wielki, agawy, aloesy, jaśmin azorski, szałwia kanaryjska, kleinia neriifolia, palmy madagaskarskie, puchowiec wspaniały, solandra wielka. Rośliny sprowadzono z Meksyku, RPA, Brazylii, Boliwii, Madagaskaru, Wysp Kanaryjskich, Australii i krajów śródziemnomorskich.
La tour de 17 mètres offre l’une des plus belle vue sur la Médina, la mosquée Koutoubia construite au XII siècles et sur les montagnes de l’Atlas.
17-metrowa wieża zapewnia jeden z najpiękniejszych widoków na medinę, zbudowany w XII wieku meczet Koutoubia i na góry Atlas.
Na przecięciu dwóch arterii ogrodu znajduje się niewielka fontanna. Ścieżki w ogrodzie wyłożone są tradycyjnymi kwadratowymi płytkami zellige w kolorze ciemnozielonym. Były i nadal są one stosowane we wszystkich rodzajach reprezentacyjnych budynków, na fontannach, jako okładzina basenów, a także na posadzkach.
„Sekretny Ogród” to ogród ukryty w samym środku marrakeszeńskiej mediny, w którym można skryć się przed wszechobecnym zgiełkiem i upałem. Jest to ogród z młodymi nasadzeniami, starannie utrzymany i otoczony tradycyjną islamską architekturą. W tak sprzyjających warunkach rośliny rosną błyskawicznie i można sobie wyobrazić jak będzie się on zmieniał w przyszłości. Ogród nie jest duży, ale zdecydowanie warty odwiedzenia.
Sources : / źródła:
[1] [3] [5] Le Jardin Secret, https://lejardinsecretmarrakech.com/fr
[2] [4] Dossier de presse, 20 mars 2016 – l’ouverture du Jardin Secret, nouveau riad-musée dans la médina de Marrakech, le Jardin Secret, octobre 2019.