Gerundio w j. hiszpańskim (Gerundio en español)

¡Hola a todos!

I. Czym jest gerundio w języku hiszpańskim?

W języku hiszpańskim gerundio  jest formą odczasownikową, której w języku polskim zazwyczaj (ale nie zawsze) odpowiada imiesłów przysłówkowy współczesny i uprzedni, czyli formy zakończone na -ąc (np. pisząc, jedząc, słuchając) lub -wszy i -łszy (np. napisawszy, usiadłszy, ujrzawszy). Należy przy tym zauważyć, że według gramatyki hiszpańskiej gerundio nie jest imiesłowem, ale osobną formą odczasownikową. W języku hiszpańskim gerundio jest nieodmienny. Normatywnie gerundio występuje wyłącznie w funkcji imiesłowowej. W różnych tekstach hiszpańskojęzycznych można natrafić na nienormatywne użycie gerundio.

II. Jakie są rodzaje form gerundio i jak je tworzymy?

W języku hiszpańskim wyróżnia się dwa rodzaje gerundio: gerundio simple i gerundio compuesto.

a) Gerundio simple.
Formy gerundialne proste tworzymy poprzez odcięcie końcówki bezokolicznika -ar, -er lub -ir, a następnie dodanie odpowiedniej końcówki do tematu czasownika. Dla czasowników z pierwszej grupy koniugacji, czyli tych zakończonych na -ar, dodaje się końcówkę -ando. Dla czasowników z drugiej i trzeciej grupy koniugacji, czyli tych zakończonych na -er lub -ir, stosuje się taką samą końcówkę -iendo.

Niektóre czasowniki tworzą formę gerundio w sposób nieregularny tzn. z oboczność samogłoskową e:i, e:ie, o:u lub z obocznością ortograficzną. Należy przy tym zauważyć, że nie wszystkie czasowniki, które mają oboczność w czasie teraźniejszym, mają też jednocześnie oboczność w gerundio. W przypadku czasowników II i III koniugacji, których temat kończy się na samogłoskę, dodaje się końcówkę -yendo.

Gerundio wybranych czasowników:
caer (upadać) – cayendo
construir (budować, wznosić) – construyendo
contribuir (wnosić wkład) – contribuyendo
creer (myśleć, wierzyć) – creyendo
decir (mówić) – diciendo
destruir (niszczyć) – destruyendo
dormir (spać) – durmiendo
elegir (wybierać) – eligiendo
huir (uciekać) – huyendo
ir (iść) – yendo
leer (czytać) – leyendo
mentir (kłamać) – mintiendo
morir (umrzeć) – muriendo
oír (słyszeć) – oyendo
pedir (prosić) – pidiendo
poder (móc) – pudiendo
preferir (woleć) – prefiriendo
seguir (podążać, kontynuować) – siguiendo
sentir (czuć) – sintiendo
ser (być) – siendo
servir (służyć) – sirviendo
sugerir (sugerować) – sugiriendo
traer (przynosić) – trayendo
venir (przychodzić) – viniendo
ver (widzieć) – viendo
vestir (ubierać) – vistiendo

W przypadku czasowników zwrotnych, zaimek zwrotny „se” oraz zaimki dopełnienia dalszego i bliższego dokleja się do formy gerundio. Należy przy tym pamiętać, że dla niektórych czasowników konieczne jest umieszczenie akcentu graficznego nad drugą sylabą formy imiesłowowej. Dzieje się tak ze względu na to, że dodanie zaimka wydłuża słowo, a użycie akcentu pozwala zachować jego pierwotną wymowę. Przykład:

reírse (śmiać się) – riéndose

b) Gerundio compuesto.
Formy gerundialne złożone tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego „haber”, występującego w formie gerundio simple (zawsze: „habiendo”), oraz formy czasownika participio pasado (imiesłów przymiotnikowy bierny), która jest nośnikiem sensu. Formie gerundio compuesto najczęściej odpowiada w języku polskim imiesłów przysłówkowy uprzedni (np. napisawszy, usiadłszy, ujrzawszy).

III. Zastosowanie gerundio simple:

a) Gerundio występuje w konstrukcjach peryfrastycznych, takich jak np. estar + gerundio [najczęściej używana], seguir + gerundio, continuar + gerundio, llevar + gerundio, ir + gerundio, andar + gerundio, venir + gerundio, quedarse + gerundio, acabar + gerundio. Przykłady:

Continuamos viendo la tele. – Nadal oglądamy telewizję.
Estoy hablando con Laura. – Rozmawiam (teraz/w tej chwili) z Laurą.
Juan anda diciendo tonterías. – Juan chodzi i opowiada głupoty.
La temperatura va subiendo. – Temperatura stopniowo się podnosi.
¿Llevas mucho tiempo esperándome? – Od dawna na mnie czekasz?
Llevo tres años estudiando español. – Od trzech lat uczę się hiszpańskiego.
Los precios de los alimentos vienen subiendo desde hace mucho tiempo. – Ceny żywności rosną od dawna.
No podemos salir, tenemos que quedarnos trabajando todo el día. – Nie możemy wyjść, musimy pracować przez cały dzień.
Siempre cuando bebo demasiado acabo durmiendo en la palaya. – Zawsze, kiedy piję za dużo, zasypiam na plaży.
Sigue subiendo la curva de contagios por Covid-19. – Nadal rośnie krzywa zakażeń na Covid-19.
¿Sigues trabajando en la escuela secundaria? – Nadal pracujesz w szkole średniej?

b) Gerundio może wyrażać czynność równoczesną lub „dopiero co zakończoną” w stosunku do czynności wyrażonej przez osobową formę czasownika, której gerundio towarzyszy.

Ambos me saludan quitándose el sombrero. – Obaj mnie pozdrawiają, zdejmując sombrero. [Obie akcje są niemal równoczesne. Czynność wyrażona przez gerundio jest uprzednia jedynie o „ułamek sekundy” w stosunku do drugiej czynności.]
Cocino escuchando música. – Gotuję, słuchając muzyki.
Laura traducía un texto, escuchando la radio por internet. – Laura tłumaczyła tekst, słuchając radia przez internet. [Obie czynności są równoczesne]
Yendo al colegio en el autobús se dio cuenta de que se había olvidado el calculador. – Jadąc autobusem do szkoły, zdał sobie sprawę z tego, że zapomniał kalkulatora. [Obie czynności są równoczesne]

c) Gerundio może pełnić funkcję przysłówka, wskazując na sposób wykonania danej czynności, na przykład:

Ir corriendo (volando) al cine. – Polecieć do kina.
Regresó a casa andando. – Wrócił do domu na piechotę.
Salió corriendo. – Wybiegł.
Una chica salió llorando. – Dziewczyna wybiegła z płaczem.
Vine corriendo como loco. – Przybiegłem jak szalony.

d) Gerundio występuje w zdaniach z czasownikami odwołującymi się do zmysłów (słuch, smak, wzrok, dotyk, węch), na przykład:

Oigo a mi mama gritando a los niños. – Słyszę, że [jak] moja mama krzyczy na dzieci.
Veo una persona recogiendo restos de frutas y verduras en un mercado en Bogotá. – Widzę jakąś osobę zbierającą resztki owoców i warzyw na rynku w Bogocie.

e) Gerundio może zastępować konstrukcje czasowe z „cuando” (kiedy) lub „mientras” (podczas), na przykład:

La vi entrando en un coche. / La vi cuando entraba en un coche. – Widziałem ją, kiedy wchodziła do samochodu.
Me encontré a Pablo haciendo compras en supermercado. / Me encontré a Pablo mientras hacía compras en supermercado. – Spotkałem Pablo, kiedy robiłem zakupy w supermarkecie.
Recordándote, me emocionaba. / Cuando te recordaba, me emocionaba. – Kiedy przypomniałem sobie o tobie, podekscytowałem się.

f) Gerundio może zastępować konstrukcje warunkowe, na przykład:

Volando con esta línea aérea, será más barato. / Si vuelas con esta línea aérea, será más barato. – Jeżeli polecisz tą linią lotniczą, będzie taniej.

g) Jeżeli gerundio jest poprzedzone przysłówkiem „aun”, może zastępować konstrukcje przyzwolenia, na przykład:

Aun corriendo todos los días, no consigo adelgazar. / Aunque corro todos los días, no consigo adelgazar. – Chociaż biegam każdego dnia, nie mogę schudnąć.

h) Gerundio może zastępować konstrukcje wyrażające przyczynę, na przykład:

Dándose cuenta de la situación, Pablo no dijo nada. / Porque se dio cuenta de la situación, Pablo no dijo nada. – Zdając sobie sprawę z sytuacji, Pablo nic nie powiedział. / Ponieważ zdawał sobie sprawę z sytuacji, Pablo nic nie powiedział.

i) Gerundio występuje w znaczeniu „kończąc” (para concluir) i podsumowując (para resumir), na przykład:

Resumiendo, deberías presentarte al examen. – Podsumowując, powinieneś stawić się na egzamin.

Uwaga! W tekstach hiszpańskojęzycznych można natrafić na niepoprawne użycie gerundio w celu wyrażenia czynności późniejszych lub nawet bardzo odległych w czasie niż czynność główna w zdaniu, na przykład:

Se durmió tranquilamente despertándose a la 8 de la mañana. [Uso incorrecto.] – Zasnął spokojnie, budząc się o godz. 8 rano.
Se durmió tranquilamente y se despertó a la 8 de la mañana. [Uso correcto.] – Zasnął spokojnie i obudził się o godz. 8 rano.

Pierwsze ze zdań jest niepoprawne, ponieważ gerundio może wyrażać czynność równoczesną lub „dopiero co zakończoną”, natomiast w pierwszym zdaniu gerundio wyraża czynność wyraźnie późniejszą.

Niepoprawnym jest również użycie gerundio w funkcji przymiotnika po rzeczowniku, na przykład:

Se perdió un bolso conteniendo sus objetos personales. [Uso incorrecto.]
Se perdió un bolso que contenía sus objetos personales. [Uso correcto.] – Zgubiła torebkę, która zawierała jej rzeczy osobiste.

III. Zastosowanie gerundio compuesto
Gerundio compuesto jest niezmiernie rzadko używany. Spotyka się go w głównej mierze w tekstach literackich. Gerundio compuesto wskazuje na czynność wcześniejszą w stosunku do czynności wyrażonej w zdaniu nadrzędnym. W praktyce gerundio compuesto zastępuje się konstrukcjami al + bezokolicznik złożony (infinitivo compuesto) lub al + bezokolicznik prosty (infinitivo). Przykłady:

Habiendo entrado en la sala, Pablo notó la tensión en el ambiente. – Wszedłszy na salę, Pablo wyczuł napięcie w powietrzu.

Powyższe zdanie można przedstawić z użyciem powszechnych w użyciu konstrukcji al + bezokolicznik złożony (infinitivo compuesto) i al + bezokolicznik prosty (infinitivo).

Al haber entrado en la sala, Pablo notó la tensión en el ambiente. – Wszedłszy na salę, Pablo wyczuł napięcie w powietrzu.
Al entrar en la sala, Pablo notó la tensión en el ambiente. – Wchodząc na salę, Pablo wyczuł napięcie w powietrzu.

Gracias por estar aquí y hasta la próxima.